Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương đã chia sẻ với báo giới về tình hình giải ngân vốn đầu tư công những tháng đầu năm 2024 và một số giải pháp trong thời gian tới.

Thưa Thứ trưởng, năm 2024, nhiệm vụ giải ngân vốn đầu tư công được đánh giá là khá nặng nề khi lượng vốn rất cao. Ông có chia sẻ như thế nào về bức tranh giải ngân vốn đầu tư công năm nay?

- Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương: Đầu tư là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy tăng trưởng. Và trong đầu tư, chúng ta luôn quan tâm đến là đầu tư công, bởi đây là phần chi tiêu của Chính phủ, có thể chủ động về mặt chính sách để thúc đẩy tăng trưởng. Đầu tư công cũng có tác động lan toả tới sự phát triển của các lĩnh vực khác trong ngành kinh tế.

Những năm vừa qua, Chính phủ rất quan tâm đến đầu tư công trong và đã có những hành động cụ thể trong chỉ đạo điều hành, thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công. Kết quả cho thấy, trong những năm gần đây, tỉ lệ giải ngân vốn đầu tư công liên tục được cải thiện. Cụ thể nhất là năm 2023, một năm đặc biệt với số vốn giải ngân đầu tư công rất lớn, với tỷ lệ gần 95%. Đây là con số hết sức ấn tượng, chúng ta có thể hải lòng so với mục tiêu đã đề ra.

Bước sang 2024, yêu cầu về các động lực thúc đẩy tăng trưởng tăng mạnh hơn, nhanh hơn; trong đó đầu tư công cũng vậy. Ngay từ đầu năm, Thủ tướng Chính phủ đã có chỉ đạo quyết liệt về tăng cường các giải pháp thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công. Kết quả 3 tháng đầu năm cho thấy, chúng ta đã giải ngân được một lượng vốn khá lớn, hơn 80.000 tỷ đồng, đạt tỷ lệ hơn 13,7%. So với tỷ lệ của cùng kỳ năm ngoái cao hơn rất nhiều (năm ngoái đạt hơn 10%), năm nay cao hơn cả về số tương đối và số tuyệt đối.

Đáng nói ở đây là con số tuyệt đối, bởi lẽ năm 2023 là năm có lượng vốn đầu tư công rất cao, cao nhất từ trước đến nay. Và năm 2024 thì thấp hơn một chút bởi chúng ta đã kết thúc Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, nên lượng vốn để giải ngân trong năm 2024 thấp hơn khoảng gần 100.000 tỉ đồng. Thế nhưng điểm đặc biệt ở 3 tháng đầu năm, số tuyệt đối giải ngân đầu tư công lại cao hơn cùng kỳ năm ngoái. Có lẽ để đánh giá các nguyên nhân dẫn đến kết quả này thì có thể thấy rằng các giải pháp mà Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã đề ra phát huy hiệu quả thiết thực, có ý nghĩa rất lớn trong thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công.

Chúng ta có thể thấy rằng các giải pháp đã toàn diện trên tất cả các lĩnh vực.

Đầu tiên phải kể đến khâu thể chế, chúng ta có rất nhiều những cải cách, đổi mới trong thể chế và đặc biệt là có những cơ chế mới, cơ chế đặc thù, trình các cấp có thẩm quyền, trình Quốc hội ban hành trong thời gian qua áp dụng cho các dự án quy mô lớn, dự án quan trọng.

Thứ hai là công tác chỉ đạo điều hành. Phải nói rằng các giải pháp trong chỉ đạo điều hành trong những năm vừa qua mà Chính phủ áp dụng và triển khai hết sức quyết liệt. Từ 5 tổ công tác đôn đốc giải ngân, nay đã trở thành 26 tổ, do các bộ trưởng, thành viên Chính phủ làm tổ trưởng, để đi đôn đốc tất cả các giải pháp, trong đó có đầu tư công. Ngoài ra, có rất nhiều các Nghị quyết, Chỉ thị của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ để tổ chức triển khai đồng bộ các giải pháp trong chỉ đạo điều hành.

Thứ ba là các giải pháp mà theo tôi là quan trọng nhất, đó chính là sự tự giác, sự quyết liệt ở các đơn vị tổ chức, các bộ ngành địa phương trong việc tổ chức triển khai thi công các công trình. Chúng ta thấy được không khí làm việc trên công trường như câu mà Thủ tướng vẫn hay nói là “Thi công 3 ca 4 kíp”, “Vượt nắng mưa”… Hầu như tất cả những trở ngại thông thường đối với các công trường thi công đều có những giải pháp để vượt qua, để làm sao thi công nhanh nhất, tốt nhất và đạt khối lượng cao nhất, từ đó chúng ta có thể thấy rằng mức vốn giải ngân sẽ tăng theo. Đây là một yếu tố hết sức quan trọng.

Cuối cùng là các giải pháp về mặt phối hợp nhịp nhàng giữa các cơ quan, trung ương địa phương trong việc xử lý các tình huống. Trong đầu tư công có vô vàn các tình huống phát sinh trong quá trình thực hiện như điều chỉnh dự án, thay đổi các cơ chế chính sách hay các giải pháp... Rõ ràng một cơ quan không làm được mà phải có sự phối hợp nhịp nhàng từ Trung ương đến địa phương. Và mỗi một giải pháp hiện nay, mỗi một cái thay đổi điều chỉnh đều có những quy định cụ thể, rõ ràng và phải thực hiện các quy trình đó. Điều quan trọng nhất là phải nhanh thì chúng ta mới có thể làm cho quá trình đầu tư công không bị ngắt quãng.

Đây là những kết quả sơ bộ của công tác giải ngân vốn đầu tư công trong 3 tháng đầu năm 2024, nhờ sự phát huy hiệu quả các giải pháp.

Thưa Thứ trưởng, mục tiêu của năm nay là đạt tỷ lệ giải ngân 95%, dù đã có kinh nghiệm thành công từ năm trước, nhưng đây vẫn là một con số thách thức, vậy giải pháp nào sẽ được triển khai trong thời gian tới và sẽ có những giải pháp đặc thù nào?

- Trong các báo cáo trình Chính phủ, Bộ KH-ĐT luôn tổng kết nguyên nhân, bài học kinh nghiệm rút ra để có những hành động, những giải pháp trong thời gian tới. Rõ ràng, trong giải ngân vốn đầu tư công, chúng ta có rất nhiều bài học kinh nghiệm để có thể phát huy trong thời gian tới. Tôi cho rằng 4 giải pháp mà chúng ta vừa điểm qua, trong năm 2024 cần nhấn mạnh và nâng tầm nó lên cao hơn, hiệu quả hơn, để có thể phấn đấu đạt các mục tiêu đã đề ra như giải ngân hơn 95% tổng vốn đầu tư công năm nay.

Để đạt được mục tiêu đã đề ra 95%, chúng tôi cũng đều hiểu rằng đây là một nhiệm vụ khó khăn, không hề đơn giản.

Mặc dù chúng ta đã có rất nhiều bài học kinh nghiệm, nhưng để đạt được mục tiêu giải ngân hết được vốn đầu tư công thì ngoài 4 giải pháp đã thực hiện và cần phát huy tốt hơn, thì phải nhấn mạnh thêm một giải pháp nữa là xử lý các tình huống phát sinh đối với các dự án, đặc biệt là các dự án lớn.

Hiện nay Quốc hội đã có đoàn giám sát tối cao về tình hình triển khai các dự án quan trọng của quốc gia do Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư, đây là những dự án quy mô rất lớn, lượng vốn đầu tư đổ vào rất nhiều. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, không tránh khỏi những tình huống phát sinh từ khâu giải phóng mặt bằng, va chạm trong các bước thủ tục đền bù cho người dân… Chỉ cần vướng một vài hộ gia đình, là có thể ảnh hưởng đến tiến độ của cả một dự án. Hay các điều chỉnh phát sinh ví dụ như trong khảo sát thăm dò, thiết kế dự án phát sinh... những yếu tố mà mà khi phê duyệt dự án, chưa có được các thông số.

Tất cả các tình huống phát sinh như vậy cần phải giải quyết nhanh, bởi nếu không thì dự án sẽ bị đình trệ, nó không liên tục và bị ngắt quãng vàk ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân. Ở đây chúng tôi cũng không thể lường trước được tình huống của mỗi một dự án, nhưng tinh thần chung là đối với các chủ đầu tư, các ban quản lý dự án, chúng ta phải hết sức nhạy bén và linh hoạt trong các tình huống. Như vậy mới có thể đảm bảo được tiến độ.

Điều tôi lo lắng là cuối năm có thể thiếu vốn, bởi vì tình hình nếu cứ tiếp tục tốt như thế này, các bộ ngành giải ngân tốt thì rất có khả năng đến cuối năm là hết tiền, tức là giải ngân hết rồi, thì chúng ta không còn hạn mức, không còn dự toán để giải ngân nữa.

Đây cũng là tình huống mà vừa qua, Bộ KH-ĐT đã có báo cáo với Thủ tướng về khả năng dự báo năm nay và 2025 đối với việc lượng vốn thực tế có thể giải ngân được so với tổng hạn mức của kế hoạch đầu tư công trung hạn. Theo ước tính, năm nay chúng ta có thể thiếu hơn 100.000 tỉ đồng.

Nếu tình hình giải ngân tốt thì chuyện thiếu vốn là có thể xảy ra. Xử lý tình huống này như thế nào, chúng tôi cũng đang có sự nghiên cứu, tất nhiên chủ trương chung là huy động mọi nguồn lực những gì có để bổ sung cho giải ngân vốn đầu tư công. Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng có nguồn lực dư để làm chuyện đó.

Năm nay, nếu tình trạng đó xảy ra, thì có một giải pháp là điều chỉnh hài hoà kế hoạch đầu tư công, bởi luôn luôn có tình trạng nơi thiếu, có nơi thừa và rõ ràng nơi thừa phải điều chuyển đến nơi thiếu để làm sao có thể giải ngân hết được nguồn tiền, không được ôm tiền, không được giữ tiền, mà không làm gì cả. Vì vậy, khâu điều chỉnh, điều hoà kế hoạch là rất quan trọng.

Quán triệt quan điểm chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ là phải từ sớm từ xa, Bộ KH-ĐT đã báo cáo Thủ tướng chủ trương rà soát kế hoạch 2024 ngay từ bây giờ, để phát hiện sớm những nơi thấy thừa, ghi nhận, tổng hợp lại; để đến khi nào có nơi thiếu thì sẵn sàng khoản vốn dư, có thể điều chuyển đến chỗ đó để giải ngân.

Tôi cho rằng phần vốn thừa chưa hẳn nhiều, chủ yếu tập trung vào khoản vốn chưa phân bổ. Có những nơi chưa phân bổ hết thì phải tìm hiểu nguyên nhân tại sao? Nếu như không phân bổ được thì phải điều chuyển đến nơi khác, đây là câu chuyện điều hành kế hoạch và năm nay sẽ là năm điều chỉnh kế hoạch rất nhiều lần, để đảm bảo tiền được chuyển đi chuyển lại từ nơi thừa sang nơi thiếu thật điều hòa.

Xin trân trọng cảm ơn Thứ trưởng!

Báo Tin tức