Để tháo gỡ khó khăn cho người làm muối, chính quyền tỉnh Bạc Liêu đã thực hiện nhiều giải pháp như: quy hoạch lại vùng làm muối có áp dụng khoa học công nghệ vào sản xuất; xây dựng thương hiệu, nhất là tìm đầu ra cho sản phẩm nhằm giúp diêm dân yên tâm gắn bó với nghề.

Cần xoá bỏ tư duy sản xuất nhỏ lẻ

Nghề sản xuất muối ở Bạc Liêu tồn tại đến nay đã hơn 100 năm. Muối được sản xuất tại Bạc Liêu nổi tiếng khắp nơi bởi có hương vị đậm đà. Trong muối Bạc Liêu có hàm lượng magie, canxi, sunfat... rất thấp, không gây vị đắng, chát. Dù vậy, nghề làm muối ở Bạc Liêu đã và đang trải qua nhiều thăng trầm, bởi nguồn thu nhập từ nghề muối không giúp cho diêm dân khá lên. Thậm chí, có người đành phải ngậm ngùi bỏ nghề nên diện tích sản xuất muối ở đây dần bị thu hẹp.

Minh chứng cho thấy, năm 2011, toàn tỉnh Bạc Liêu có hơn 3.000ha sản xuất muối. Tuy nhiên, đến năm 2022 diện tích trên chỉ còn 1.411ha. Nguyên nhân là do việc sản xuất muối không mang lại hiệu quả kinh tế cao so với các mô hình sản xuất khác nên bà con diêm dân đã chuyển đổi mô hình để có thu nhập cao hơn.

Ông Nguyễn Văn Diện, ngụ ấp Vĩnh Tiến, xã Vĩnh Thịnh, huyện Hoà Bình chia sẻ: “Nghề muối là nghề vất vả, hoàn toàn phụ thuộc vào thời tiết, năm nào nắng đều thì sản lượng khá, nếu mưa rải rác là coi như mất vụ. Do sống nhờ nghề làm muối nên nhiều diêm dân chọn cách “ăn trước, trả sau”, vì vậy cũng không thể trữ muối mà chờ giá. Đời sống của diêm dân chúng tôi vì vậy mà vẫn bấp bênh”.

Ông Lâm Văn Tiễn, ngụ xã Long Điền Đông, huyện Đông Hải cho biết, vụ muối vừa rồi, gia đình ông sản xuất khoảng 1ha. Năm nay thời tiết thuận lợi, mưa dứt sớm, nắng đều nên việc sản xuất muối diễn ra sớm hơn. Tuy nhiên, giá muối chỉ dao động từ 800 – 1.000 đồng/kg (giảm 200 – 400 đồng/kg) so với đầu vụ. Số tiền kiếm được từ vụ muối chỉ vài triệu đồng chẳng đủ trang trải cuộc sống hằng ngày.

“Để làm ra được hạt muối, mỗi vụ diêm dân cũng phải bỏ ra khá nhiều công sức, tiền bạc. Thế nhưng, tính ra cả ngày làm quần quật trên cánh đồng, cật lực lắm cũng chỉ thu nhập không quá 100.000 đồng”, ông Tiễn chia sẻ.

Ông Hồ Minh Chiến, Chủ tịch Hội đồng quản trị Hợp tác xã sản xuất muối công nghệ cao Đông Hải nói: “Để áp dụng cơ giới hóa trong thu hoạch muối đòi hỏi diêm dân phải sản xuất theo mô hình công nghệ trải bạt, chi phí đầu tư khoảng 700 triệu đồng/ha. Ưu điểm sản xuất theo mô hình này là năng suất đạt rất cao, muối kết tinh nhanh, rút ngắn thời gian thu hoạch, chất lượng muối cũng tốt hơn so với sản xuất truyền thống, giá bán lại cao. Hiệu quả là vậy, nhưng việc sản xuất muối theo mô hình trải bạt tại Bạc Liêu đến nay chưa được nhân rộng nhiều. Cái khó đối với diêm dân hiện nay là chi phí đầu tư ban đầu lớn nên không đủ khả năng tài chính.

Ông Hồ Thanh Tuấn, Trưởng phòng NN-PTNT huyện Đông Hải thông tin, vụ muối năm 2023 - 2024 toàn huyện Đông Hải có hơn 1.300ha/744 hộ. Qua khảo sát chỉ có 7% diện tích sản xuất muối trên địa bàn thực hiện mô hình trải bạt. Khó khăn đối với nghề muối hiện nay là phụ thuộc nhiều vào thời tiết, mưa trái mùa, giá cả thị trường luôn biến động.

“Nghề sản xuất muối ở huyện Đông Hải những năm qua chỉ mới phát triển ở giai đoạn sản xuất muối thô. Sản phẩm công nghiệp từ muối tham gia thị trường trong và ngoài nước vẫn còn ít, sản phẩm muối mang thương hiệu OCOP còn thấp, bà con chưa chú trọng việc phát triển đến sản phẩm muối xuất khẩu mang giá trị cao”, ông Tuấn nói.

Quyết tâm gìn giữ, phát triển nghề làm muối

Muối Bạc Liêu không chỉ được nhiều người ưa chuộng, sử dụng rộng rãi trong nước mà còn được xuất khẩu ra thị trường nước ngoài như Nhật Bản, Hàn Quốc... Mặc dù nghề sản xuất muối ở Bạc Liêu đã được chỉ dẫn địa lý, được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, thế nhưng diêm dân chưa thể giàu lên từ muối.

Tỉnh Bạc Liêu hiện có 2 nhà máy chế biến muối có tổng công suất thiết kế trên 36.000 tấn/năm. Tuy nhiên, mỗi năm 2 doanh nghiệp này chỉ tiêu thụ khoảng 10% sản lượng muối của toàn tỉnh.

Ông Lưu Hoàng Lý, Giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Bạc Liêu cho biết, nghề muối tại Bạc Liêu đang đối mặt với nhiều khó khăn thách thức như ảnh hưởng của biến đổi khí hậu làm mưa trái mùa xuất hiện ngày càng nhiều gây ảnh hưởng đến vụ mùa, môi trường nước có nguy cơ ô nhiễm. Đồng thời, việc tiếp cận tiến bộ khoa học kỹ thuật của người dân còn hạn chế và chậm thay đổi, chủ yếu dựa vào kinh nghiệm sản xuất truyền thống, một bộ phận thiếu vốn đầu tư, thiếu các thông tin kỹ thuật mới.

Để phát triển ngành muối Bạc Liêu theo hướng bền vững, Bộ NN-PTNT đã hỗ trợ địa phương triển khai thực hiện dự án nâng cấp, cải tạo cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất muối giai đoạn 2021 – 2025 trên đồng muối huyện Đông Hải với tổng kinh phí hơn 100 tỉ đồng. Dự án sẽ cải tạo, xây dựng mới hơn 15km đường giao thông và thay mới 4 cây cầu, phục vụ cho diện tích sản xuất muối hơn 1.300ha tại 2 xã Điền Hải và Long Điền Đông.

Ông Phạm Văn Thiều, Chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu cho hay, chủ trương của tỉnh là phải giữ cho được nghề muối truyền thống. Điều này được khẳng định thông qua việc phê duyệt đề án nâng cao giá trị sản xuất và chế biến muối giai đoạn 2021 - 2030, mục tiêu đến năm 2030, duy trì diện tích sản xuất muối 1.500 ha, sản lượng muối đạt 66.000 tấn/năm.

Tỉnh Bạc Liêu đang quan tâm hỗ trợ các công ty muối đổi mới quy trình công nghệ để chế biến các sản phẩm theo hướng nâng cao giá trị gia tăng, phục vụ nhu cầu trong nước và xuất khẩu. Đồng thời, tập trung khai thác và phát triển thương hiệu "Muối ăn Bạc Liêu" được chứng nhận chỉ dẫn địa lý gắn với phát triển du lịch. Địa phương xem đây là giải pháp nâng cao hiệu quả, phát triển bền vững nghề muối nhằm duy trì sản xuất muối ổn định và lâu dài, đảm bảo đời sống của diêm dân.

Trần Khải