Dự luật cho ByteDance (chủ sở hữu TikTok) khoảng 6 tháng để thoái vốn, hiện được chuyển đến Thượng viện, nơi các nhà lãnh đạo đảng Dân chủ và đảng Cộng hòa đã gửi những tín hiệu trái chiều về việc liệu họ có ủng hộ nó hay không. Thượng nghị sĩ Rand Paul, đảng viên Cộng hòa ở bang Kentucky, nói rằng ông sẽ ngăn chặn những nỗ lực nhất trí thông qua dự luật.

Tổng thống Mỹ Joe Biden tuần trước cho biết sẽ ký dự luật thành luật nếu nó được cả Hạ viện và Thượng viện thông qua. Tuy nhiên, dự luật này có thể sẽ phải đối mặt với kiện tụng ngay cả khi trở thành luật. Những nỗ lực trước đây nhằm chặn TikTok, từ năm 2020, đã bị đình trệ hoặc bị tòa án chặn lại.

Mike Gallagher, Chủ tịch Ủy ban Cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung của Hạ viện (thuộc đảng Cộng hòa) và Dân biểu Raja Krishnamoorthi (đảng viên đảng Dân chủ hàng đầu) nằm trong số hơn 12 nhà làm luật Mỹ giới thiệu dự luật này hôm 5.3.

Được tiến hành bổ phiếu nhanh chóng, dự luật này thiết lập một quy trình để Tổng thống Mỹ chỉ định các ứng dụng khác do “các quốc gia đối địch nước ngoài” kiểm soát phải đối mặt với những hạn chế đối với hoạt động ở Mỹ.

Các nhà làm luật đã bày tỏ lo ngại về khả năng TikTok giám sát, thao túng người Mỹ thông qua việc thu thập dữ liệu cá nhân và sửa đổi thuật toán của họ.

TikTok lập luận rằng những nỗ lực hạn chế này sẽ cản trở quyền tự do ngôn luận của 170 triệu người Mỹ sử dụng nền tảng video ngắn.

Theo The Washington Post, công ty đã nhen nhóm các cuộc đàm phán vào tháng 9 với Ủy ban Đầu tư nước ngoài tại Hoa Kỳ – một nhóm liên cơ quan do Bộ Tài chính lãnh đạo chuyên xem xét các giao dịch nước ngoài – để đưa ra kế hoạch hạn chế quyền truy cập của nước ngoài vào dữ liệu người dùng Mỹ.

Theo tờ Washington Post, TikTok đã tái khởi động các cuộc đàm phán vào tháng 9.2023 với Ủy ban Đầu tư Nước ngoài tại Mỹ (CFIUS) để thực hiện kế hoạch hạn chế quyền truy cập của nước ngoài vào dữ liệu người dùng Mỹ.

Được gọi là Dự án Texas, kế hoạch trị giá 1,5 tỉ USD sẽ trao quyền điều hành các hoạt động của TikTok tại Mỹ cho một hội đồng gồm ba người do CFIUS lựa chọn. Hội đồng đó sẽ điều hành một công ty con có tên US Data Security, nơi sẽ xử lý tất cả chức năng quan trọng của ứng dụng này tại Mỹ, bao gồm dữ liệu người dùng, kỹ thuật, bảo mật và kiểm duyệt nội dung.

Thế nhưng, các nhà làm luật Mỹ vẫn không bị thuyết phục, nói với Shou Zi Chew (Giám đốc điều hành TikTok) rằng chỉ có lệnh cấm hoặc thoái vốn mới được chấp nhận.

Luật an ninh quốc gia của Trung Quốc có thể yêu cầu dữ liệu từ các ứng dụng phải được chuyển giao theo yêu cầu từ các cơ quan chính phủ, dù TikTok khẳng định chưa cung cấp dữ liệu người dùng Mỹ cho chính phủ Trung Quốc.

Đáp lại những lo ngại về quyền tự do ngôn luận từ các nhà phê bình, Mike Gallagher đã nhiều lần lập luận rằng dự luật của ông không phải là lệnh cấm TikTok mà nhằm mục đích buộc phải thay đổi quyền sở hữu ứng dụng.

Tuy nhiên, các nhà phân tích nói rằng dự luật này thực sự hoạt động như một lệnh cấm vì các quy định của chính phủ Trung Quốc ngăn cản việc xuất khẩu phần mềm, gồm cả thuật toán đóng vai trò là công cụ đề xuất của TikTok.

“Ngoài ra, nếu ByteDance buộc phải thoái vốn khỏi TikTok ở Mỹ, việc mua lại bởi một công ty Mỹ cũng sẽ cần có sự chấp thuận chống độc quyền từ chính phủ Trung Quốc”, chuyên gia Paul Triolo từ công ty Albright Stonebridge Group cho biết, lưu ý rằng quá trình này thường mất nhiều thời gian hơn so với thời hạn thoái vốn mà dự luật yêu cầu.

Bộ Thương mại Trung Quốc năm ngoái tuyên bố “kiên quyết phản đối” việc ép buộc bán TikTok.

Chuyên nghiên cứu về Trung Quốc và chính sách công nghệ, Paul Triolo nói thêm rằng luật an ninh quốc gia của Trung Quốc quá mơ hồ để kết luận rằng các công ty có trụ sở tại nước này phải giao dữ liệu theo yêu cầu từ chính phủ.

Những người ủng hộ quyền tự do ngôn luận, bao gồm cả Liên đoàn Tự do Dân sự Mỹ, đã viết trong một lá thư gửi Ủy ban Thương mại và Năng lượng thuộc Hạ viện vào tuần trước với nội dung “việc nói rằng đây không phải là lệnh cấm cũng chẳng cải thiện được vấn đề gì”.

Họ trích dẫn quyết định của tòa án Montana (Mỹ) vào tháng 11 đã chặn bang này thực hiện việc cấm TikTok.

Vào tháng 3.2023, một nhóm thượng nghị sĩ lưỡng đảng do Mark Warner, đảng viên Dân chủ ở bang Virginia, đứng đầu đã thúc đẩy một nỗ lực được Nhà Trắng hỗ trợ nhằm trao cho chính quyền Biden những quyền lực mới nhằm hạn chế các công nghệ gây ra rủi ro an ninh quốc gia. Những lời chỉ trích của lưỡng đảng đã cản trở dự luật được nhắm mục tiêu rộng rãi, vốn không đề cập đích danh đến TikTok, nhưng có thể sẽ ảnh hưởng đến khả năng hoạt động của ứng dụng này ở Mỹ.

Một số thượng nghị sĩ vẫn chưa đưa ra quyết định về nỗ lực hạn chế TikTok gần đây nhất.

Lindsey Graham, đảng viên Cộng hòa ở bang Nam Carolina, cho biết hôm Chủ nhật rằng ông bối rối về dự luật của Mike Gallagher. Cùng ngày, Marco Rubio, đảng viên Cộng hòa ở bang Florida, nói ông vẫn cần đọc dự luật trước khi quyết định.

Mark Warner, Chủ tịch Ủy ban Tình báo thuộc Thượng viện, nói rằng TikTok đặt ra mối đe dọa an ninh quốc gia nhưng không thể hiện sự ủng hộ với nỗ lực hiện tại của Hạ viện. Maria Cantwell, đảng viên Dân chủ ở bang Washington - Chủ tịch Ủy ban Thương mại thuộc Thượng viện, cho biết bà ủng hộ các luật khác để quản lý các ứng dụng.

Hôm 11.3, cựu Tổng thống Donald Trump đã nhắc lại sự phản đối mới của ông với lệnh cấm TikTok, điều mà ông đã nói rõ tuần trước. Giờ đây, ông Trump lập luận rằng lệnh cấm sẽ chỉ làm tăng thêm sức mạnh cỉa Facebook, đối thủ cạnh tranh với TikTok.

“Tôi không muốn làm cho Facebook trở nên to lớn gấp đôi. Nếu bạn cấm TikTok thì Facebook và những công ty khác, nhưng chủ yếu là Facebook, sẽ được hưởng lợi lớn. Và tôi nghĩ Facebook đã rất không trung thực", ông Trump nói với đài CNBC hôm 11.3.

Ông Trump xác nhận gần đây đã gặp Jeff Yass, nhà đầu tư sở hữu công ty Susquehanna International Group có cổ phần tại ByteDance, theo CNBC. Thế nhưng, cựu Tổng thống Mỹ cho biết họ không nói về TikTok.

Ông Trump trước đây chỉ trích mạnh mẽ Meta Platforms vì bị chặn quyền truy cập Facebook và Instagram. Trước đó, Meta Platforms còn xóa hai bài đăng của ông Trump trong cuộc bạo loạn ở Điện Capitol Mỹ ngày 6.1.2021. Tài khoản Facebook và Instagram của cựu Tổng thống Mỹ được Meta Platforms khôi phục vào tháng 2.2023.

Bản thân chính quyền Biden đã gửi đi những tín hiệu lẫn lộn. Dù đã cấm sử dụng TikTok trên các thiết bị liên bang và làm việc với Mike Gallagher về dự luật của ông, nhưng chiến dịch tái tranh cử của ông Biden đã ra mắt tài khoản TikTok chính thức vào tháng trước.

Một báo cáo năm 2021 từ nhóm nghiên cứu Citizen Lab tại Đại học Toronto (Canada) cho thấy TikTok không “truyền dữ liệu công khai” cho chính phủ Trung Quốc, đồng thời không loại trừ khả năng dữ liệu người dùng thu thập bên ngoài Trung Quốc sau đó sẽ được chuyển về nước này. Phân tích của họ “không có kết luận” về việc liệu TikTok có áp dụng biện pháp kiểm duyệt chính trị với các bài đăng của người dùng hay không.

Nhóm nghiên cứu cũng nhận thấy rằng TikTok thu thập lượng dữ liệu tương tự như các nền tảng truyền thông xã hội khác, chẳng hạn Facebook.

Về phần mình, nhiều người dùng TikTok đã tụ tập tại các văn phòng Quốc hội với những lời kêu gọi không cấm ứng dụng này. Những người khác bày tỏ sự hoài nghi rằng ứng dụng này có đang thao túng nội dung có lợi cho Trung Quốc hay không.

Dân biểu Jamaal Bowman, đảng viên Dân chủ ở bang New York, đăng trên tài khoản TikTok của mình vào tuần trước rằng việc hướng tới lệnh cấm thể hiện nỗ lực “bịt miệng những người trẻ tuổi”.

Sơn Vân