Một dự luật lưỡng đảng đã được giới thiệu tại Hạ viện Mỹ hôm 5.3, cho tập đoàn ByteDance (Trung Quốc) 165 ngày để thoái vốn khỏi TikTok nếu không ứng dụng sẽ không còn có sẵn trên các cửa hàng ứng dụng của Mỹ như Apple App Store, Google Play Store hoặc không còn có thể truy cập được trên các dịch vụ lưu trữ web trong nước này.

Theo Alex Capri, giảng viên cấp cao tại Đại học Quốc gia Singapore và là nhà nghiên cứu tại tổ chức từ thiện Hinrich Foundation ở châu Á, chính phủ Trung Quốc “sẽ ngăn chặn việc mua bán” ngay cả khi ByteDance và các nhà đầu tư Trung Quốc khác buộc phải thoái vốn khỏi TikTok.

Ông chỉ ra rằng ByteDance (công ty mẹ TikTok) có thể phải đối mặt với hậu quả pháp lý ở Trung Quốc nếu chuyển quyền sở hữu hoặc công nghệ cho Mỹ mà không có sự chấp thuận của chính phủ, theo trang SCMP.

Alex Capri nhận định: “Không có khả năng TikTok sẽ bị cấm thực sự ở Mỹ. Bất kỳ nỗ lực nào để cấm hoàn toàn TikTok đều có thể bị bác bỏ tại các tòa án Mỹ với lý do điều này vi phạm quyền tự do ngôn luận của người dùng theo Tu chính án thứ nhất”.

Tu chính án thứ nhất là một trong những điều khoản quan trọng nhất của Hiến pháp Mỹ. Nó bảo vệ các quyền tự do cơ bản thiết yếu cho một xã hội dân chủ. Tu chính án này đã được sử dụng để bảo vệ nhiều loại hình ngôn luận, gồm cả bài phát biểu chính trị, báo chí tự do và biểu tình.

Có trụ sở tại Bắc Kinh (thủ đô Trung Quốc), ByteDance được thành lập vào năm 2012 bởi doanh nhân Zhang Yiming. TikTok đặt trụ sở tại Singapore và thành phố Los Angeles (Mỹ).

ByteDance chưa đưa ra phản hồi về dự luật mới của các nhà làm luật Mỹ. Trong khi người phát ngôn của TikTok cho biết: “Dự luật này là một lệnh cấm hoàn toàn với TikTok, bất kể các tác giả có cố gắng ngụy trang nó đến mức nào. Dự luật sẽ chà đạp các quyền trong Tu chính án thứ nhất của 170 triệu người Mỹ và tước đi nền tảng của 5 triệu doanh nghiệp nhỏ mà họ dựa vào để phát triển cũng như tạo việc làm”.

Dự luật mới này là động thái về luật quan trọng đầu tiên trong gần 1 năm qua nhằm cấm TikTok hoặc buộc ByteDance thoái vốn khỏi ứng dụng chia sẻ video phổ biến này, sau khi dự luật của Thượng viện về việc cấm TikTok bị đình trệ tại Quốc hội vào năm 2023 do công ty Trung Quốc vận động hành lang mạnh mẽ.

Mike Gallagher, Chủ tịch Ủy ban Cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung của Hạ viện (thuộc đảng Cộng hòa), và Dân biểu Raja Krishnamoorthi (đảng viên Dân chủ hàng đầu) nằm trong số hơn 12 nhà làm luật Mỹ giới thiệu dự luật này, dự kiến ​​sẽ có cuộc bỏ phiếu sơ bộ vào ngày 7.3.

Mike Gallagher nói: “Đây là thông điệp của tôi gửi tới TikTok: Hãy chia tay với Trung Quốc hoặc mất quyền truy cập vào người dùng Mỹ của bạn. Đối thủ hàng đầu của Mỹ (Trung Quốc – PV) không có quyền kiểm soát một nền tảng truyền thông thống trị ở Mỹ".

Người phát ngôn của Hội đồng An ninh Quốc gia Nhà Trắng gọi dự luật mới là “một bước quan trọng và đáng hoan nghênh”, đồng thời nói thêm rằng chính quyền Biden sẽ làm việc với Quốc hội “để củng cố hơn nữa dự luật này và đặt nó trên nền tảng pháp lý mạnh nhất có thể”.

Quan chức này nói thêm, chính quyền Biden đã làm việc với các nhà làm luật cả hai đảng để chống lại các mối đe dọa từ những dịch vụ công nghệ hoạt động tại Mỹ gây rủi ro cho dữ liệu nhạy cảm của người Mỹ và an ninh quốc gia nói chung.

TikTok cho biết chưa và sẽ không chia sẻ dữ liệu người dùng Mỹ với chính phủ Trung Quốc.

Dự luật mới (cần có dự luật tại Thượng viện đồng hành) sẽ được xem xét tại phiên điều trần của Ủy ban Thương mại và Năng lượng hôm 7.3 để bỏ phiếu.

Hạ nghị sĩ Cathy McMorris Rodgers, Chủ tịch Ủy ban Thương mại và Năng lượng, cho biết dự luật sẽ “ngăn chặn các đối thủ nước ngoài, chẳng hạn Trung Quốc, giám sát và thao túng người dân Mỹ” thông qua các ứng dụng trực tuyến như TikTok.

Tuy nhiên, sự phổ biến của TikTok có thể khiến việc thông qua luật trong năm bầu cử trở nên khó khăn. Tổng thống Mỹ - Joe Biden đã cấm sử dụng TikTok trên các thiết bị thuộc sở hữu của chính phủ liên bang, nhưng chiến dịch tái tranh cử của ông vào tháng trước đã ra mắt tài khoản TikTok chính thức.

Dự luật mới sẽ trao cho Tổng thống Mỹ các quyền mới để chỉ định các ứng dụng gây lo ngại gây rủi ro an ninh quốc gia và khiến chúng có nguy cơ bị cấm hoặc hạn chế trừ khi chúng được tách rời khỏi sở hữu. Nó sẽ áp dụng cho các ứng dụng có hơn 1 triệu người dùng hoạt động hàng năm và nằm dưới sự kiểm soát của một thực thể đối thủ nước ngoài.

Liên đoàn Tự do Dân sự Mỹ gọi dự luật mới này là vi hiến, nói rằng các nhà làm luật "một lần nữa cố gắng đánh đổi các quyền trong Tu chính án thứ nhất của chúng ta để lấy những điểm chính trị trong một năm bầu cử".

Một ý kiến ​​trên trang web Guancha.cn (Trung Quốc) hạ thấp mối đe dọa do dự luật mới gây ra, khẳng định rằng các chính trị gia Mỹ đang thể hiện “chiêu bài chính trị chống lại TikTok” trong năm bầu cử.

Những nỗ lực tương tự nhằm cấm TikTok hoặc buộc ByteDance thoái vốn khỏi ứng dụng chia sẻ video ngắn tại Mỹ đã có từ năm 2020 dưới thời chính quyền Donald Trump. Nhiều lệnh hành pháp và dự luật trước đó đã bị tòa án Mỹ đình chỉ hoặc chặn lại.

Trung Quốc đã phần nào cản trở các động thái của Mỹ chống lại TikTok vào năm 2020 bằng cách sửa đổi các quy định về xuất khẩu công nghệ. Bất kỳ hoạt động xuất khẩu phần mềm nào, chẳng hạn như thuật toán đóng vai trò là công cụ đề xuất của TikTok, đều được đưa vào danh sách hạn chế. Điều đó đồng nghĩa các hoạt động của TikTok tại Mỹ có thể được bán nhưng không phải là công nghệ quan trọng hỗ trợ ứng dụng.

Paul Triolo, người đứng đầu chính sách công nghệ tại hãng tư vấn Albright Stonebridge Group, viết trong một bài đăng trên X hôm 6.3: “Chúng ta đã từng đi theo con đường này trước đây. Dự án Texas vẫn là giải pháp tốt nhất”.

Dự án Texas đề cập đến một loạt giao thức do TikTok đề xuất nhằm hạn chế quyền truy cập vào dữ liệu của người dùng ở Mỹ với sự phối hợp từ chính phủ Mỹ.

Năm ngoái, TikTok cho biết đã chi 1,5 tỉ USD cho dự án Texas và ước tính chi phí sẽ từ 700 triệu đến 1 tỉ USD mỗi năm sau khi đi vào hoạt động hoàn toàn.

Tháng 3.2023, Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết rằng nước này sẽ kiên quyết phản đối bất kỳ động thái nào của chính phủ Mỹ nhằm buộc bán TikTok: “Trung Quốc sẽ can thiệp vì việc bán hoặc thoái vốn khỏi TikTok liên quan đến xuất khẩu công nghệ và phải tuân theo thủ tục cấp phép hành chính theo luật pháp và quy định của Trung Quốc”.

Năm ngoái, chính quyền Biden đã ủng hộ dự luật do Thượng nghị sĩ Mark Warner và hơn 20 thượng nghị sĩ khác tài trợ để trao cho họ quyền lực mới để cấm TikTok và các công nghệ có trụ sở ở nước ngoài khác nếu chúng gây ra mối đe dọa an ninh quốc gia. Tuy nhiên, dự luật đó chưa được bỏ phiếu.

Tháng 3.2023, Ủy ban Đầu tư nước ngoài tại Mỹ (CFIUS) do Bộ Tài chính Mỹ đứng đầu đã yêu cầu chủ sở hữu Trung Quốc của TikTok bán cổ phần của họ hoặc đối mặt với khả năng ứng dụng này bị cấm, Reuters đưa tin. Tuy nhiên, chính quyền Biden hiện tại không thực hiện hành động nào.

Cuối tháng 11.2023, một thẩm phán Mỹ đã ngăn chặn lệnh cấm TikTok đầu tiên của bang Montana, cho rằng nó vi phạm quyền tự do ngôn luận của người dùng.

Sơn Vân