Ông Tập Cận Bình đưa ra lời kêu gọi này hôm 6.3 trong buổi thảo luận với các đại diện của lĩnh vực khoa học và công nghệ tại cuộc họp thường niên của cơ quan cố vấn chính trị hàng đầu Trung Quốc tại thủ đô Bắc Kinh.

Ông Tập Cận Bình kêu gọi họ “tăng cường hơn nữa khát vọng trẻ hóa đất nước thông qua khoa học và giáo dục, đồng thời đảm nhận trách nhiệm nặng nề về đổi mới khoa học và công nghệ”, theo bản tin trên Đài truyền hình trung ương CCTV.

“Chúng ta nên cải thiện nghiên cứu cơ bản và áp dụng nghiên cứu cơ bản để chiến đấu tốt với các công nghệ chủ chốt và nuôi dưỡng những động lực mới về năng suất trí tuệ”, Chủ tịch Trung Quốc nói.

Ông Tập Cận Bình cũng yêu cầu các nhà khoa học hàng đầu đất nước đưa ra lời khuyên “thực tế” về việc cải cách hệ thống, gồm cả cách phát triển nhân tài, và sử dụng tốt hơn các biện pháp khuyến khích đổi mới.

Theo trang SCMP, lần trước đó ông Tập Cận Bình tham gia một cuộc thảo luận về khoa học và công nghệ tại Hội nghị Chính trị Hiệp thương Nhân dân toàn Trung Quốc (CPPCC) là hơn một thập kỷ trước, vào năm 2013.

Trung Quốc đang tăng cường thúc đẩy khả năng tự lực trong lĩnh vực khoa học và công nghệ nhằm chống lại các động thái của Mỹ nhằm ngăn chặn nước này tiếp cận và phát triển các công nghệ tiên tiến.

Nhóm khoa học và công nghệ CPPCC có 43 thành viên, một số trong đó là chuyên gia hàng đầu trong các lĩnh vực được coi là quan trọng để đạt được tham vọng của Trung Quốc.

Vài thành viên đáng chú ý trong nhóm là Xiao Longxu (chuyên gia về lý thuyết điều khiển vũ khí tên lửa từ Học viện Kỹ thuật Trung Quốc), nhà toán học Li Xing từ Đại học Ninh Hạ, nhà sinh vật học Qiao Jie.

Ngoài cuộc chiến công nghệ với Mỹ đang diễn ra, giới lãnh đạo Trung Quốc cũng đang hướng tới đổi mới khoa học để giúp phục hồi nền kinh tế của đất nước sau đại dịch COVID-19.

Thủ tướng Trung Quốc - Lý Cường hôm 5.3 tuyên bố mục tiêu tăng trưởng GDP hàng năm của nước này là 5% trong 2024. Ông cho biết sự phát triển của “lực lượng sản xuất chất lượng mới” sẽ được đẩy nhanh, đề cập đến các lĩnh vực phụ thuộc vào tiến bộ khoa học và công nghệ, từ phương tiện sử dụng năng lượng mới đến sản xuất sinh học.

Ưu tiên dành cho phát triển khoa học cũng được phản ánh trong dự thảo báo cáo ngân sách do Bộ tài chính Trung Quốc công bố hôm 5.3, gồm cả mức tăng 10% trong chi tiêu cho khoa học và công nghệ trong năm 2024 lên tới 370,8 tỉ nhân dân tệ (51,5 tỉ USD). Đây là mức tăng phần trăm lớn nhất với bất kỳ lĩnh vực chi tiêu chính nào của chính phủ Trung Quốc.

Trung Quốc đã cam kết huy động toàn bộ nguồn lực của quốc gia để thúc đẩy các đột phá khoa học trong nước, tái khẳng định ưu tiên cốt lõi là tự chủ trong các lĩnh vực từ AI đến sản xuất chip để giành lấy vị trí thống trị công nghệ từ Mỹ.

Dưới sự lãnh đạo của ông Tập Cận Bình, Trung Quốc đã mở rộng quyền kiểm soát của nhà nước với các lĩnh vực quan trọng mang tính chiến lược, từ sản xuất chất bán dẫn đến điện toán lượng tử. Các cấp phó của ông Tập Cận Bình đã khởi xướng cách tiếp cận toàn dân để thúc đẩy tiến bộ công nghệ, về cơ bản là điều phối nỗ lực toàn quốc nhằm phân bổ nguồn lực nhằm phá vỡ sự kìm kẹp của Mỹ với công nghệ quan trọng. Theo báo cáo, cả nước Trung Quốc đã chi 3.300 tỉ nhân dân tệ cho nghiên cứu cơ bản vào năm 2023, chiếm khoảng 2,6% tổng sản phẩm quốc nội (GDP).

“Chúng tôi sẽ tận dụng tối đa sức mạnh của hệ thống mới để huy động các nguồn lực trên toàn quốc nhằm nâng cao năng lực đổi mới của Trung Quốc trên diện rộng. Chúng tôi sẽ tập hợp sức mạnh khoa học và công nghệ chiến lược của đất nước cũng như các nguồn lực đổi mới phi chính phủ để tạo ra những đột phá về công nghệ cốt lõi trong các lĩnh vực then chốt, đẩy mạnh nghiên cứu về các công nghệ đột phá và tiên phong”, theo báo cáo do Thủ tướng Lý Cường gửi tới các nhà làm luật hôm 5.3 tại thủ đô Bắc Kinh.

Ngày 4.3, ông Lâu Cần Kiệm, người phát ngôn Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc Trung Quốc (NPC hay Quốc hội), tuyên bố các lệnh trừng phạt của Mỹ và những biện pháp khác nhằm ngăn chặn Trung Quốc trong lĩnh vực công nghệ, gồm 5G, chất bán dẫn và AI, cuối cùng sẽ “vô ích”.

“Với bất kỳ công nghệ nào mà con người biết đến, Mỹ không thể bóp nghẹt sự phát triển của Trung Quốc. Chỉ còn là vấn đề thời gian trước khi chúng ta thắng thế. Trung Quốc kiên định với quyết tâm tự chủ về khoa học và công nghệ. Không có trở ngại công nghệ nào là quá lớn để vượt qua miễn là chúng ta vẫn kiên trì nỗ lực”, ông Lâu Cần Kiệm nói tại Bắc Kinh trong ngày đầu tiên cuộc họp hàng năm của đất nước, được gọi là lưỡng hội.

Ông Lâu Cần Kiệm cho biết phản ứng của Trung Quốc với chiến lược từ Mỹ không phải là tự cô lập mà là lời kêu gọi hợp tác và đổi mới công nghệ toàn cầu.

“Chúng tôi sẽ tăng cường sáng tạo, ứng dụng và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ khoa học và công nghệ. Chúng tôi cũng sẽ tích cực tham gia vào mạng lưới đổi mới toàn cầu, cùng thúc đẩy nghiên cứu cơ bản, tạo điều kiện chuyển đổi các thành tựu khoa học và công nghệ, nuôi dưỡng những động lực phát triển kinh tế mới và cải thiện phúc lợi con người”, ông nói.

Lâu Cần Kiệm nói thêm rằng các hoạt động của Nhà Trắng nhằm tìm cách tách rời, phá vỡ chuỗi cung ứng hoặc áp dụng cách tiếp cận “sân nhỏ, hàng rào cao” với Trung Quốc chỉ cản trở tiến bộ công nghệ toàn cầu, làm suy yếu sự phát triển công nghiệp trên toàn thế giới và mở rộng “vực sâu trong phát triển toàn cầu”.

Ông ca ngợi năng lực đổi mới độc lập và tinh thần kiên định của Trung Quốc khi đối mặt với nghịch cảnh, lấy hệ thống định vị vệ tinh BeiDou (Bắc Đẩu) làm ví dụ.

Lâu Cần Kiệm nói: “Qua hai thập kỷ rưỡi nỗ lực không ngừng, BeiDou đã vươn lên như một nguồn lực toàn cầu đáng tin cậy, tích hợp liền mạch vào các ngành công nghiệp và cơ sở hạ tầng khác nhau, đồng thời đóng vai trò là nền tảng cho tiến bộ kinh tế và xã hội”.

Ban đầu Trung Quốc tìm cách hợp tác với cộng đồng quốc tế trong việc phát triển hệ thống định vị vệ tinh, nhưng phải đối mặt với vô số thách thức và tiến độ chậm chạp, nên nước này quyết định tự xây dựng BeiDou.

Ông Lâu Cần Kiệm cho biết nhiệm vụ lớn trong năm nay của Ủy ban thường vụ NPC, cơ quan lập pháp hàng đầu Trung Quốc, sẽ là đẩy nhanh việc làm luật trong các lĩnh vực công nghệ tiên tiến như AI và công nghệ sinh học.

Ông nói: “Những nỗ lực làm luật trong tương lai của chúng tôi sẽ hướng tới việc kích thích đổi mới công nghệ, đặc biệt là giải quyết các mối lo ngại về đạo đức, luân lý và an toàn trong các công nghệ tiên phong như AI và công nghệ sinh học, với mục tiêu cuối cùng là liên tục hoàn thiện khuôn khổ pháp lý của Trung Quốc về khoa học và công nghệ”.

Lâu Cần Kiệm cho biết NPC và Ủy ban Thường vụ NPC đã tập trung vào ba luật về lĩnh vực công nghệ gồm luật Tiến bộ Khoa học và Công nghệ, luật Thúc đẩy Chuyển đổi Thành tựu Khoa học và Công nghệ, luật Phổ biến Khoa học và Công nghệ. Song cho đến nay, Trung Quốc vẫn chưa có luật nào về AI.

Cơ quan Quản lý Không gian mạng Trung Quốc đã ban hành dự thảo quy định về quản lý các dịch vụ AI tạo sinh vào tháng 4.2023. Các quy định yêu cầu những nhà cung cấp dịch vụ AI ngăn chặn việc lạm dụng thông tin cá nhân, quyền riêng tư và bí mật thương mại.

Hồi tháng 10.2023, trong Diễn đàn cấp cao hợp tác quốc tế Vành đai và Con đường, Trung Quốc đã đề xuất “Sáng kiến quản trị AI toàn cầu”, một khuôn khổ đưa ra cách tiếp cận của Trung Quốc với việc phát triển, an ninh và quản trị AI.​

Sơn Vân