Thay đổi lớn nhất là cái tên Twitter - mạng xã hội (MXH) có sức ảnh hưởng lớn đến văn hóa đại chúng - chính thức tạm biệt người dùng. Hơn 1 năm trước, tỷ phú người Mỹ Elon Musk hoàn tất thương vụ mua lại Twitter và sa thải đội ngũ lãnh đạo. Đến tháng 7 năm nay ông ra mắt X - biểu tượng nhanh chóng thay thế logo chim xanh quen thuộc lâu nay.

Theo nhà phân tích Jasmine Enberg (công ty nghiên cứu thị trường Insider Intelligence): “Twitter gặp nhiều vấn đề từ trước khi Musk tiếp quản, nhưng nền tảng vẫn ghi lại những khoảnh khắc đáng nhớ, chẳng hạn như khi giới truyền thông cập nhật tình hình vụ hỗn loạn tại OpenAI năm nay trên đây. Nền tảng vẫn quan trọng với nhiều người dùng. Twitter của 17 năm qua đã biến mất còn lý do tồn tại của X lại khá mơ hồ”.

Từ lúc đổi chủ, X bị chỉ trích dữ dội vì tràn ngập thông tin sai lệch và nội dung phân biệt chủng tộc. Số lượng quảng cáo lẫn mức độ phổ biến thừa hưởng từ Twitter vì vậy mà giảm sút.

Làn sóng rút quảng cáo khỏi X từ tháng 11 khi tỷ phú Musk bày tỏ đồng thuận với một nội dung phân biệt chủng tộc. Sau đó ông đã lên tiếng xin lỗi nhưng hàng loạt công ty như Disney, Apple, IBM, Paramount Global, Warner Bros. Discovery, Lions Gate Entertainment, Comcast… đều quyết định rút quảng cáo khỏi X - động thái mà tờ The New York Times ước tính khiến nền tảng này thiệt hại 75 triệu USD.

Trước làn sóng tẩy chay, tỷ phú Musk tại sự kiện DealBook Summit 2023 cuối tháng trước dùng lời lẽ thô tục đáp trả các đơn vị rút quảng cáo - động thái chẳng thể giúp cải thiện tình hình.

Năm nay cũng ghi nhận hàng loạt người dùng từng bị Twitter khóa tài khoản vì đăng phát ngôn thù ghét hay truyền bá thông tin sai lệch quay trở lại. Tỷ phú Musk đã cho cựu Tổng thống Donald Trump, diễn viên hài Kathy Griffin - người đổi tên hiển thị thành “Elon Musk” nhằm phản đối chính sách tự do ngôn luận trên X, “ông trùm” thuyết âm mưu Alex Jones - người chia sẻ thông tin sai sự thật về vụ xả súng trường tiểu học Sandy Hook năm 2012… truy cập trở lại.

Trong khi đó, cộng đồng LGBTQ và một số tổ chức hỗ trợ các cộng đồng chịu thiệt thòi khác lên tiếng cảnh báo X đã trở nên kém an toàn hơn. Vào tháng 4, MXH này âm thầm bỏ chính sách cấm cố ý dùng đại từ sai giới tính thực (misgendering) và dùng tên cũ trước khi xác định giới tính thực (deadnaming). Nhiều tổ chức quyết định dùng nền tảng khác, GLSEN - một nhóm đấu tranh nâng cao nhận thức về LGBTQ - vừa chỉ trích loạt thay đổi mà tỷ phú Musk thực hiện khiến X trở thành MXH cho phép người dùng quấy rối cộng đồng LGBTQ mà không bị trừng phạt.

Bluesky và Thread

Lựa chọn thay thế X có Mastodon và Bluesky.

Bluesky là sản phẩm khác của cựu Giám đốc điều hành (CEO) Twitter Jack Dorsey. Mùa hè vừa qua, hàng trăm nghìn người dùng chán ngán với X chuyển sang nền tảng này - con số vượt quá khả năng quản lý của đội ngũ chưa đến 10 người thời điểm đó.

Nhìn thấy cơ hội thu hút thêm người dùng, Meta - công ty sở hữu hai nền tảng Facebook và Instagram - tung ra Thread vào tháng 7. Nền tảng lập tức được hàng chục triệu người sử dụng. Đến tháng 12, CEO Meta Mark Zuckerberg tuyên bố họ đang thử nghiệm khả năng tương tác (interoperability) cho phép dùng một tài khoản trên nhiều nền tảng khác nhau.

“Chúng tôi bắt đầu thử nghiệm trong đó bài đăng trên Thread sẽ hiển thị trên Mastodon và các nền tảng khác dùng giao thức ActPub. Việc khiến Thread có khả năng tương tác sẽ trao cho mọi người nhiều lựa chọn hơn, giúp nội dung tiếp cận được nhiều người hơn”, theo Giám đốc Zuckerberg.

Sức khỏe tâm thần trẻ em

Trong năm nay tác động của MXH với sức khỏe tâm thần trẻ em được quan tâm hơn. Tổng y sĩ Mỹ Vivek Murthy cảnh báo không có đủ bằng chứng cho thấy mạng xã hội an toàn với trẻ em và thiếu niên, đồng thời kêu gọi các công ty công nghệ, phụ huynh cùng người chăm sóc hành động ngay lập tức.

Tháng 10 vừa qua, hàng chục bang của Mỹ khởi kiện Meta thiết kế các tính năng trên Instagram và Facebook khiến trẻ em nghiện. Giới nghị sĩ Mỹ đang thúc đẩy thông qua hàng loạt quy định bảo vệ trẻ em trên mạng. Trong tháng này, Ủy ban Thương mại liên bang đề xuất sửa đổi một đạo luật về quảng cáo nhắm vào trẻ em.

Mong chờ gì ở năm 2024?

Mùa thu năm nay, Giám đốc Zuckerberg vẽ ra viễn cảnh mọi người tương tác với ảnh 3D của bạn bè hay đồng nghiệp do chatbot trí tuệ nhân tạo (AI) tạo ra. Nhà phân tích Enberg cũng nhận định trong năm tới AI sẽ được tích hợp vào mọi nền tảng.

“Các MXH sẽ sử dụng AI để tăng lượng người dùng, hiệu suất cùng doanh thu quảng cáo, số lượng đăng ký theo dõi lẫn hoạt động thương mại. AI có thể khiến đơn vị quảng cáo và người dùng thêm phụ thuộc mạng xã hội. Tuy nhiên nỗ lực triển khai trí tuệ nhân tạo chắc chắn không suôn sẻ vì người dùng cùng giới quản lý sẽ giám sát chặt chẽ”, theo nhà phân tích Enberg.

Năm tới, nhiều cuộc bầu cử quan trọng sẽ diễn ra, vì vậy thông tin sai lệch trên MXH sẽ tiếp tục thu hút sự chú ý lớn.

Cẩm Bình