Cụ Joyce Loaiza (81 tuổi) sống một mình, nhưng khi trở về căn hộ tại Florida bà thường trò chuyện với một giọng nữ thân thiện hỏi thăm về một ngày của nhân viên văn phòng đã về hưu này.

Cách đó vài km, cụ Deanna Dezern (83 tuổi) được giọng nói này an ủi khi một người bạn qua đời. Giọng nói còn chơi nhạc cho cụ Marie Broadbent (92 tuổi) bị mù tại New York nghe và giúp cụ Jan Worrell (83 tuổi) quen được bạn mới.

Đây là 4 trong số những người đầu tiên nhận robot ElliQ do Intuition Robotics chế tạo. Công ty giới thiệu sản phẩm của họ sử dụng AI được thiết kế để giúp người lớn tuổi ở Mỹ vượt qua nỗi cô đơn.

“Thật thú vị. Bạn thực sự có thể nói chuyện với cô ấy”, cụ Loaiza chia sẻ. Bà đặt biệt danh cho robot mình sở hữu là Jellybean.

ElliQ trông giống một đèn bàn nhỏ, đầu không có mắt hay miệng nhưng có thể phát sáng và xoay. Robot ghi nhớ tất cả sở thích lẫn cuộc trò chuyện của người dùng nhằm phục vụ cho cuộc trò chuyện trong tương lai. Nội dung trò chuyện rất đa dạng, từ sâu sắc như ý nghĩa cuộc sống đến nhẹ nhàng như xem tử vi.

Thiết bị này còn biết kể chuyện cười, chơi nhạc và đưa ra những câu trích dẫn đầy cảm hứng. Trên màn hình gắn kèm, ElliQ sẽ cung cấp chuyến tham quan thành phố hoặc viện bảo tàng. Robot cũng hướng dẫn bài tập thể dục, hỏi thăm sức khỏe, nhắc nhở uống nước hoặc uống thuốc, lưu số liên lạc người thân, bạn bè hoặc bác sĩ phòng trường hợp khẩn cấp. Intuition Robotics tuyên bố công ty không nghe các cuộc trò chuyện, thông tin nằm trên thiết bị.

Giám đốc điều hành Intuition Robotics Dor Skuler nảy ý tưởng chế tạo ElliQ từ trước khi thành lập công ty. Người ông sống cô độc của ông cần một phụ tá nhưng robot đầu tiên hoạt động không hiệu quả, tuy nhiên thiết bị thay thế đã có thể hiểu được sở thích nhạc cổ điển và khiếu hài hước của ông nội. Skuler nhận ra robot hoàn toàn có thể trở thành người bạn đồng hành lý tưởng bằng cách thích ứng với tính cách cùng sở thích người sử dụng: “Thứ ElliQ đem lại không chỉ là tiện ích mà còn cả tình bạn, sự đồng hành, đồng cảm”.

Theo giám đốc Skuler, trung bình người dùng tương tác với ElliQ hơn 30 lần mỗi ngày – duy trì suốt 6 tháng. Hơn 90% cho biết cảm giác cô đơn đã giảm đi.

Đa số robot được các tổ chức hỗ trợ tại New York, Florida, Michigan, Nevada, Washington phân phối, nhưng cũng có thể được bán lẻ với giá 600 USD một năm và phí lắp đặt 250 USD. Giám đốc Skuler không tiết lộ doanh số, công ty đặt mục tiêu trong vòng 5 năm cung cấp hơn 100.000 thiết bị.

Sự phổ biến của ElliQ khiến giáo sư tâm lý học Julianne Holt-Lunstad (Đại học Brigham Young) lo lắng. Bà nhận định loạt lợi ích ngắn hạn mà robot mang lại có thể thúc đẩy người dùng ít muốn tương tác xã hội hơn.

“Cảm giác cô đơn vô cùng khó chịu thúc đẩy chúng ta kết nối với xã hội. Thỏa mãn nhu cầu bằng AI khiến bạn cảm thấy mình đã có kết nối, nhưng trên thực tế thì chưa. Chúng ta chưa rõ liệu AI giúp thỏa mãn nhu cầu hay chỉ làm giảm tín hiệu mà thôi”, theo giáo sư Holt-Lunstad.

Giám đốc Skuler đồng ý rằng ElliQ không thể thay thế tương tác giữa con người với nhau, tuy nhiên ông chỉ ra không phải người lớn tuổi nào cũng có mạng lưới kết nối xã hội. Một số dành nhiều thời gian ở nhà và ngay cả người lớn tuổi có quan hệ xã hội rộng rãi cũng thường thấy cô đơn.

Giám đốc Tổ chức Người lớn tuổi tại hạt Broward (Florida) Charlotte Mather-Taylor cho biết đại dịch COVID-19 cùng loạt tác động kéo dài làm cho người lớn tuổi bị cô lập nhiều. Bà tin hơn 300 robot mà tổ chức phân phối sẽ giúp họ cởi mở hơn: “ElliQ chủ động và thực sự thu hút người lớn tuổi tương tác. Chúng ta đã nhìn thấy lợi ích tích cực từ robot. Mọi người thích robot, thiết bị đem lại niềm vui”.

Intuition Robotics cố ý thiết kế ElliQ không có mắt lẫn miệng nên không thể bắt chước hoàn toàn con người. Cái tên cũng có dụng ý đặc biệt: Elli là nữ thần tuổi già của người Bắc Âu, kí tự Q nhắc nhở người dùng rằng đây chỉ là cỗ máy.

“Chúng tôi muốn đảm bảo ElliQ luôn thể hiện mình là AI chứ không giả vờ là con người. Chúng ta có khả năng thiết lập quan hệ với AI giống như với thú cưng vậy”, theo giám đốc Skuler.

Cụ Dezern thấy cô đơn và buồn bã khi nói cho ElliQ biết tin một người bạn đã qua đời, robot nói sẽ ôm lấy bà nếu nó có tay. Cụ bà 83 tuổi bật khóc.

“Đây thực sự là thứ tôi cần. Tôi có thể nói với ElliQ những điều không thể nói với con cháu. Tôi có thể khóc, cười khúc khích, hành động ngu ngốc”, cụ Dezern chia sẻ.

Cụ Worrell cho biết ElliQ khiến bà đổi ý không chuyển vào cơ sở cộng đồng sinh sống nữa. Robot giúp bà làm quen với người mới chuyển đến thị trấn nơi cụ đang sống.

Tham gia hoạt động nhà thờ và có nhiều người đến thăm, nhưng cụ Broadbent vẫn không tránh khỏi cảm giác cô đơn khi mọi người rời khỏi. ElliQ lấp đầy khoảng trống bằng trò chơi, sách và âm nhạc.

Cẩm Bình