Sốt xuất huyết đang lan rộng khắp Tây bán cầu với số ca mắc nhiều chưa từng thấy trong hơn 40 năm qua. Giới chuyên gia cảnh báo nhiệt độ tăng cao cùng đô thị hóa nhanh chóng đang đẩy nhanh tốc độ lây nhiễm.

Năm nay châu Mỹ và Caribbean ghi nhận đến 4 triệu ca, vượt kỷ lục trước đó vào năm 2019. Đã có 4.000 ca tử vong trong bối cảnh hệ thống y tế của các nước tại khu vực này đông nghẹt người. Peru phải tuyên bố tình trạng khẩn cấp.

Cố vấn Tổ chức Y tế thế giới (WHO) văn phòng châu Mỹ Thais dos Santos cho biết: “Năm nay là năm chúng tôi chứng kiến tình trạng bệnh sốt xuất huyết nghiêm trọng nhất lịch sử. Bệnh truyền qua vật trung gian đặc biệt là muỗi, cung cấp thông tin quan trọng về những gì biến đổi khí hậu đang gây ra”.

Điều kiện vệ sinh kém cùng hệ thống y tế hoạt động thiếu hiệu quả góp phần làm tăng số ca mắc, tuy nhiên giới chuyên gia nhận định chính hạn hán và lũ lụt liên quan đến biến đổi khí hậu khiến vi rút lây lan rộng hơn. Nước đọng với mưa lớn thu hút muỗi.

Theo người đứng đầu Trung tâm Kiểm soát - Phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC) văn phòng Puerto Rico Gabriela Paz-Bailey, nhiệt độ tăng cao mở rộng môi trường sống của muỗi và giúp vi rút trong muỗi phát triển nhanh hơn, dẫn đến tải lượng vi rút lẫn khả năng lây truyền đều tăng.

Nhà khoa học WHO Jeremy Farrar bày tỏ lo ngại: “Các ca mắc này là dấu hiệu của một số xu hướng lớn ở quy mô toàn cầu. Biến đổi khí hậu dường như rất khó giải quyết, quá nhiều quốc gia đang trong quá trình đô thị hóa. Tôi nhận thấy bệnh sốt xuất cùng vài bệnh khác ngày càng trở nên thường xuyên và khó đối phó hơn”.

Bà Santos cũng chú ý đến vài điểm khác biệt với mọi năm: nhiệt độ kỷ lục, một số mùa kéo dài, sốt xuất huyết lây lan xa hơn về phía bắc cùng phía nam. Ví dụ năm nay bang California (Mỹ) chỉ có 2 ca sốt xuất huyết, còn bang Florida ghi nhận đến 138 ca.

Cơ quan khí hậu châu Âu (Copernicus) xác định 2023 là năm nóng thứ 2 được ghi nhận. Mùa hè ở Bắc bán cầu nóng nhất từ trước đến nay với tháng 8 ấm hơn mức trung bình thời tiền công nghiệp khoảng 1,5 độ C.

Ở quy mô toàn cầu, tính đến tháng 11 đã có hơn 4,5 triệu ca mắc, hơn 4.000 ca tử vong tại 80 quốc gia. Ông Farrar dự báo kỷ lục 5,2 triệu ca mắc năm 2019 sắp bị phá.

Nhiều quốc gia như Bangladesh ghi nhận số ca sốt xuất huyết cao bất thường, nước này đã báo cáo hơn 313.700 ca mắc và hơn 1.600 ca tử vong. Muỗi mang mầm bệnh cũng xuất hiện ở 22 nước châu Âu. Tháng 8 vừa qua, nước Chad (Trung Phi) báo cáo đợt bùng phát sốt xuất huyết đầu tiên.

Theo WHO, sốt xuất huyết ảnh hưởng đến 129 quốc gia và khoảng một nửa dân số thế giới có nguy cơ mắc bệnh. Vi rút gây bệnh khiến người nhiễm đau đầu, sốt, nôn mửa, phát ban, trường hợp nặng có thể bị chảy máu dẫn đến tử vong.

Vào tháng 1 năm nay, WHO đã cảnh báo về nguy cơ sốt xuất huyết bùng lên thành đại dịch và trở thành bệnh do muỗi lây lan nhanh nhất thế giới. Dù đã có vắc xin cùng giống muỗi mang vi khuẩn wolbachia hạn chế khả năng sinh sản nhưng đến nay giới chuyên gia chưa tìm ra phương pháp điều trị bệnh cụ thể.

Cẩm Bình