Điều đầu tiên mà một người Ukraine nhận thấy khi đến Ba Lan vào năm ngoái là các nhóm tình nguyện chào đón những người tị nạn kiệt sức do chiến tranh bằng thức ăn ấm áp, quần áo, cung cấp phòng ở và xe buýt để vận chuyển họ miễn phí đến các thành phố trên khắp Ba Lan.

Giờ đây, điều đầu tiên người Ukraine chú ý là một dòng xe tải khổng lồ đang chờ qua trạm kiểm soát biên giới do sự phong tỏa của các tài xế xe tải Ba Lan bắt đầu từ ngày 6.11.

Hiện hơn 3.000 xe tải đang mắc kẹt tại 4 cửa khẩu biên giới Ba Lan - Ukraine. Thời gian chờ đợi để đi qua cửa khẩu đã kéo dài tới ba tuần và ít nhất một tài xế đã thiệt mạng khi bị mắc kẹt. Volodymyr Balin, Phó chủ tịch Hiệp hội các hãng vận tải ô tô quốc tế, cho biết trong một cuộc họp ngắn ở Kyiv rằng các cuộc biểu tình đã khiến nền kinh tế Ukraine thiệt hại hơn 400 triệu euro.

Những người biểu tình yêu cầu Liên minh châu Âu (EU) áp dụng lại hệ thống cấp phép cho tài xế xe tải Ukraine vào khối và cho tài xế xe tải EU vào Ukraine, trừ các chuyến hàng viện trợ nhân đạo và vật tư quân sự. Các tài xế xe tải Ba Lan cũng muốn những chiếc xe tải trống từ EU được miễn xếp hàng khi vào Ukraine và có những biện pháp ngăn chặn các hãng vận tải của Belarus và Nga thành lập công ty ở Ba Lan để lách các lệnh trừng phạt.

Ukraine cho biết cuộc biểu tình đang gây tổn hại cho nền kinh tế của họ, cản trở hoạt động xuất khẩu và ngăn chặn nguồn cung cấp các nhu yếu phẩm như khí đốt cho xe cơ giới vào nước này. Với việc các cảng biển Đen của Ukraine bị Nga phong tỏa, các doanh nghiệp Ukraine phải dựa vào đường bộ và đường sắt để định tuyến lại xuất khẩu và nhập khẩu.

“Các tài xế buộc phải chờ đợi trên một bãi đất trống, không có nguồn cung cấp thực phẩm phù hợp và không có nhà vệ sinh phù hợp”, Thứ trưởng Cơ sở hạ tầng Ukraine Serhiy Derkach nói với Politico và cho biết thêm rằng chính phủ Ukraine đang chuẩn bị sơ tán hàng trăm tài xế bị mắc kẹt.

Thách thức với Ukraine

Đối với mối quan hệ của Kyiv với châu Âu, việc biên giới bị phong toả là một cuộc khủng hoảng lớn và mang đến điềm báo về những thách thức sắp xảy ra nếu Ukraine gia nhập thành công EU.

Dòng chảy thương mại xuyên biên giới là điều bắt buộc để duy trì nền kinh tế Ukraine trong thời kỳ chiến tranh, nhưng các tài xế xe tải Ba Lan coi tài xế Ukraine với chi phí rẻ là nguyên nhân chính khiến hoạt động kinh doanh của họ bị cắt giảm.

Tại cửa khẩu Medyka, nông dân Ba Lan cũng tham gia biểu tình cùng những người lái xe tải nhằm yêu cầu chính phủ tiếp tục hỗ trợ để giúp họ đối phó với tình trạng giá ngũ cốc thấp. Những người này bày tỏ phẫn nộ vì việc nhập khẩu ngũ cốc từ Ukraine đang làm tổn thương sinh kế của họ.

Ủy ban Châu Âu (EC) đã đưa ra lời chỉ trích gay gắt hôm 29.11 về việc chính phủ Ba Lan “hoàn toàn thiếu sự tham gia” trong việc chấm dứt cuộc khủng hoảng tại các cửa khẩu với Ukraine.

“Chính quyền Ba Lan là những người có nhiệm vụ thực thi luật pháp ở biên giới. Dù tôi ủng hộ quyền biểu tình của người dân Ba Lan, nhưng họ phải thấy rằng Ukraine, một quốc gia hiện đang có chiến tranh không nên bị đối xử như vậy”, Ủy viên châu Âu về Giao thông vận tải, bà Adina Vălean cho biết tại Brussels. Vălean cũng đưa ra lời cảnh báo rằng nếu Ba Lan không hành động, Ủy ban có thể trừng phạt Warsaw.

Về phần mình, Bộ trưởng Cơ sở hạ tầng Andrzej Adamczyk hôm 27.11 đã viết đơn gửi người đồng cấp Ukraine, kêu gọi Kyiv hưởng ứng yêu cầu của các tài xế xe tải Ba Lan. Ông Adamczyk cũng muốn Ủy ban Châu Âu nghiên cứu khả năng khôi phục giấy phép vận tải quốc tế cho các hãng vận tải Ukraine và Ba Lan.

“Người Ukraine từng thực hiện 160.000 hoạt động vận tải đường bộ trước chiến tranh nhưng năm nay đã đạt gần 1 triệu. Chúng tôi đang đấu tranh cho việc kinh doanh vận tải của mình chứ không phải chống lại Ukraine”, người tham gia biểu tình, ông Rafał Mekler, chủ một công ty vận tải đường bộ đến từ Międzyrzec Podlaski ở miền đông Ba Lan - cho biết.

Mặc dù những người biểu tình Ba Lan khẳng định họ cho phép các hàng hóa thiết yếu và quân sự đi qua, Thứ trưởng Cơ sở hạ tầng Ukraine Serhiy Derkach nói rằng điều đó rất khó thực hiện khi ông thấy những xe tải chở nhiên liệu và hàng viện trợ nhân đạo không thể vượt qua biên giới do tình trạng tắc nghẽn.

“Họ cho khoảng 30 xe tải đi qua biên giới mỗi ngày. Làm sao chúng tôi có thể nói rằng họ có quyền làm điều đó? Đây là cái gì vậy, một cuộc vây hãm một đất nước bị chiến tranh tàn phá? Tôi nghĩ sai lầm của chúng tôi là đã quá phụ thuộc vào Ba Lan. Chúng tôi nghĩ rằng chúng tôi đã được bảo vệ phía sau. Có lẽ nếu chúng ta thận trọng hơn một chút thì chúng ta sẽ không phụ thuộc nhiều vào Ba Lan như vậy”, Oleksiy Davydenko, chủ sở hữu một chuỗi cung ứng y tế của Ukraine - nói.

Tân Bộ trưởng Nông nghiệp của Ba Lan, bà Anna Gembicka cho biết những cáo buộc rằng hoạt động nhân đạo và quân sự đang bị trì hoãn là "không đúng sự thật". Bà chỉ chỉ trích các chính sách của EU khi không đoái hoài đến Ba Lan. Gembicka nói thêm rằng bà muốn gặp Ủy viên Kinh tế EU Valdis Dombrovskis để giải thích quan điểm của Ba Lan.

Tầm quan trọng của biên giới Ukraine với Ba Lan đã tăng lên sau khi cuộc chiến nổ ra vào năm ngoái, cắt đứt khả năng tiếp cận dễ dàng các cảng Biển Đen của nước này.

Ban đầu, Ba Lan chào đón hàng triệu người tị nạn, đi đầu trong việc cung cấp vũ khí cho Ukraine và ủng hộ việc nước này nhanh chóng gia nhập EU. Tuy nhiên, căng thẳng chính trị giữa hai nước đã leo thang trong thời gian gần đây.

Ba Lan, cùng với Hungary và Slovakia, đã đóng cửa thị trường nhập khẩu ngũ cốc của Ukraine, bất chấp thỏa thuận thương mại EU-Ukraine và vi phạm các quy tắc của thị trường chung của Liên minh châu Âu. Các tài xế xe tải Slovakia và Hungary đang đe dọa biểu tình tương tự Ba Lan.

Hoàng Vũ (theo Politico)