Độc đáo loài cá ‘leo cây’ ở mũi Cà Mau

Cá thòi lòi là loài cá đặc biệt ở vùng bãi bồi mũi Cà Mau. Sở dĩ có tên gọi như vậy vì loài cá này có hai mắt lòi ra bên ngoài. Chúng rất nhanh nhẹn, có thể nhảy trên sình lầy, mặt nước, leo lên cây và đào hang sâu.

Cá thòi lòi rất tinh khôn nên để bắt được chúng không phải đơn giản. Người dân ở vùng bãi bồi của huyện Ngọc Hiển đã nghĩ ra cách bắt chúng bằng xà di - một dụng cụ khá gọn nhẹ. Họ sẽ đặt xà di trước hang cá, chờ khi chúng ra ngoài tìm mồi thì mắc bẫy.

Xà di là loại bẫy được người dân sáng chế ra để bắt cá thòi lòi. Chúng thường được làm bằng lưới hoặc lá dừa nước để tạo thành một khối hình trụ tròn, ở giữa có một cái hom, khi cá chui vào thì không thể chui ra.

Để bắt cá thòi lòi, người dân sẽ chờ khi thủy triều rút cạn, rồi mon theo triền sông cạnh những rừng đước để tìm hang đặt xà di. Đến khi nước lên ngập miệng hang, những con cá sẽ rời khỏi hang và mắc kẹt trong xà di.

Ông Nguyễn Văn Bá (ngụ ấp Ông Định, xã Tân Ân Tây, huyện Ngọc Hiển) - người có hơn 30 năm gắn bó với nghề bắt cá thòi lòi cho biết: “Khi mới vào nghề, tôi đi theo những người lớn tuổi để học cách bắt cá. Cá thòi lòi chủ yếu sống ở những khu vực đầm lầy, thủy triều thường xuyên lên xuống. Khi nước rút cạn, chúng ẩn mình trong hang sâu và khi nước lên thì chui ra ngoài để tìm mồi”.

Nghề bắt cá thòi lòi đã giúp ông Bá có tiền trang trải cuộc sống. Giờ chỉ cần nhìn hang là ông biết có cá hay không. “Hang nào bóng loáng là có cá ở, cứ thế mà đặt bẫy kín miệng hang là dính. Có nhiều cách bắt cá thòi lòi như: thụt hang, dùng đèn pin soi rồi dùng vợt bắt cá hoặc đặt xà di. Với tôi thì đặt xà di là cách bắt vừa nhàn vừa hiệu quả. Hôm nào vô mánh bắt được vài ký, tôi kiếm được vài trăm nghìn đồng”, ông Bá chia sẻ.

Người làm nghề săn cá thòi lòi đòi hỏi phải có sức khỏe, kinh nghiệm đi rừng vì phải lội trong bùn lầy hàng km để tìm hang đặt bẫy. Dẫu công việc khá cơ cực nhưng nghề săn cá thòi lòi đã nuôi sống hàng trăm hộ dân ở vùng rừng ngập mặn mũi Cà Mau. Cá thòi lòi được các vựa thu mua với giá từ 90.000 - 150.000 đồng/kg (tuỳ kích cỡ). Chúng được bán nhiều ở các nhà hàng, trạm dừng chân, quán ăn trên địa bàn huyện Ngọc Hiển.

Ông Nguyễn Văn Tuấn, du khách đến từ Ninh Bình, cho biết: “Trước khi chọn mũi Cà Mau làm điểm tham quan du lịch của gia đình, tôi đã tìm hiểu về việc đến đây sẽ ăn món gì, vui chơi ở những điểm nào. Bạn bè tôi nói đến mũi Cà Mau mà không thưởng thức món cá leo cây thì rất đáng tiếc. Chính vì thế, món ăn đầu tiên của gia đình khi đến đây là cá thòi lòi. Món này thật sự rất ngon”.

Cá thòi lòi được đánh giá là một trong những sản vật đặc biệt được thiên nhiên ưu đãi cho vùng rừng ngập mặn mũi Cà Mau. Thịt cá dai, ngon và ngọt nên được thực khách ưa chuộng. Cá có thể chế biến thành nhiều món ăn như: nấu mẻ, kho tộ, làm khô và nướng muối ớt.

Một chủ nhà hàng ở thị trấn Rạch Gốc, huyện Ngọc Hiển, chia sẻ: “Cá thòi lòi là đặc trưng của vùng rừng đước. Nhiều du khách đến đây hay hỏi đó là con cá gì bởi hình thù dị hợm của chúng. Tuy nhiên, sau khi thưởng thức, họ đánh giá cá thòi lòi nướng muối ớt là món ăn ngon nhất”.

Ông Lê Ngọc Lâm, Chủ tịch Hội Nông dân huyện Ngọc Hiển, cho hay, trên địa bàn huyện Ngọc Hiển có rất nhiều hộ làm nghề săn cá thòi lòi và chế biến làm khô. “Cá thòi lòi ở huyện Ngọc Hiển không chỉ là loài cá đặc trưng riêng của vùng đất, mà còn là điểm nhấn về nét văn hóa ẩm thực độc đáo của vùng tận cùng Tổ quốc. Du khách đến đây thường chọn các món ăn được chế biến từ cá thòi lòi để thưởng thức”, ông Lâm nói.

Trần Khải