'Những chuyện tình thế kỷ mới' của Tàn Tuyết

Tàn Tuyết là nhà văn Trung Quốc đương đại có tác phẩm được dịch sang tiếng nước ngoài nhiều nhất những năm gần đây. Văn chương Tàn Tuyết rất khó tiếp cận, ngay cả khi số tác phẩm dịch của bà ngày càng tăng lên.

Cái tên Tàn Tuyết cũng từng được dự đoán là chủ nhân của giải Nobel Văn học 2022, nhưng rất tiếc điều đó không xảy ra. Tuy nhiên, nhiều tác phẩm của bà cũng thường xuyên góp mặt ở các giải thưởng văn học danh giá thế giới.

Một trong những bộ tiểu thuyết dài hơi mới nhất của bà là Những chuyện tình thế kỷ mới vừa được NXB Nhã Nam cho ra mắt tại Việt Nam. Những chuyện tình thế kỷ mới là cuốn cuối cùng trong “series” (như tác giả gọi) gồm ba tác phẩm ngầm kết nối với nhau, khởi đầu bằng Phố Ngũ Hương và kế tiếp là Người tình cuối cùng nhưng lại được chuyển ngữ sang tiếng Việt trước nhất. Điều này vừa là tin vui nhưng đồng thời cũng là thách thức với độc giả, bởi trong một cuộc phỏng vấn Tàn Tuyết có nói rằng Những chuyện tình thế kỷ mới sẽ đưa ra câu trả lời cho những băn khoăn của độc giả ở hai tác phẩm trước.

Những chuyện tình thế kỷ mới dẫn dụ người đọc vào miền thăm thẳm của tình yêu qua vô vàn lối đi lắt léo và ảo diệu. Việc cố đóng khung hay định hình một cốt truyện rạch ròi và tuyến tính ở tiểu thuyết Tàn Tuyết, ngay cả khi tiểu thuyết đó viết về một đề tài quá đỗi quen thuộc như tình yêu, là điều không tưởng. Ngay từ cấu trúc 11 chương, mỗi chương bắt đầu bằng một nhân vật - nhưng hoàn toàn không có gì đảm bảo rằng chương đó sẽ được kể qua điểm nhìn của nhân vật đó hay xoay quanh mỗi nhân vật đó.

Người đọc nên chuẩn bị tinh thần như việc bước lên một con tàu siêu thực, mỗi toa tàu mở ra một không gian vô cùng vô tận, chưa kể đến trùng trùng cảnh vật không một lần lặp lại lướt qua cửa sổ mỗi toa. Không rõ điểm xuất phát, đích đến lại càng quá đỗi mơ hồ, một khi đã đặt chân lên tàu ta chỉ còn cố mở to mắt mà tiếp tục hành trình.

Mặc dù mang những đặc điểm của văn học phái tiên phong những năm 80, nhưng phong cách nghệ thuật của Tàn Tuyết lại rất khác biệt so với những tác giả văn học tiên phong Trung Quốc cùng thời như Mã Nguyên, Dư Hoa, Cách Phi, Tô Đồng, Diệp Triệu Ngôn, Tôn Cam Lộ, Bắc Thôn... Tác phẩm của Tàn Tuyết thường được so sánh với tiểu thuyết của Kafka, Schulz, Calvino hay Borges - những nhà văn mà bà yêu thích và thừa nhận có chịu ảnh hưởng.

Văn chương Tàn Tuyết có thể khó đọc nhưng không thách thức như nhiều người lầm tưởng. Trước hết là bởi lớp văn chương bề mặt của bà không hề khó tiếp cận. Nó không trùng điệp những "tường thành" chữ nghĩa, những câu phức xoắn bện. Câu chữ Tàn Tuyết đơn giản, ngắn gọn và bất chấp việc không có một cốt truyện kịch tính truyền thống nhưng vẫn lôi cuốn một cách kỳ lạ với khả năng vẽ nên những cảnh trí nên thơ lạ thường.

Văn chương Tàn Tuyết, một mặt chưa bao giờ rời xa gốc rễ của sự sống, mặt khác liên tục mở ra vô tận những khả năng, hình thái, bản thể không ngờ tới của cuộc sống, mời gọi người đọc tiến vào. Được “tiếp sức” từ cuộc sống nên không khó nhận ra tinh thần hiện đại và cấp tiến ở văn chương Tàn Tuyết.

Ở Những chuyện tình thế kỷ mới là tính nữ đậm nét với các nhân vật nữ chiếm vị trí trung tâm. Họ từ chối giam hãm dục vọng, trung thành với ham muốn, dám khao khát và sẵn sàng theo đuổi mục tiêu. Bên cạnh tinh thần nữ quyền, Tàn Tuyết cũng không che giấu thái độ vạch trần bản chất xã hội hiện đại và phản kháng lại chủ nghĩa vật chất, bạo quyền và bạo lực.

Tàn Tuyết tên thật là Đặng Tiểu Hoa (sinh năm 1953), quê gốc Trường Sa, tỉnh Hồ Nam, Trung Quốc. Năm 1985, Đặng Tiểu Hoa bắt đầu sáng tác với bút danh Tàn Tuyết. Là một người say mê triết học, Tàn Tuyết đã thực hành đọc sâu triết học phương Tây trong nhiều năm. Nhà văn tự nhận trong tư duy nghệ thuật của mình có cả sự giao thoa giữa tư duy triết học cổ điển, chủ nghĩa kinh nghiệm và chủ nghĩa duy lý phương Tây trên nền tảng của thực tiễn và truyền thống văn hóa Trung Quốc.

Sự nghiệp của bà có thể nói là đồ sộ. Tính đến năm 2019, bà đã viết gần 10 tiểu thuyết, hơn 100 truyện ngắn và trên dưới 10 tập tiểu luận, phê bình. Lượng tác phẩm được dịch có lẽ chưa bao phủ được thế giới văn chương đồ sộ của Tàn Tuyết, nhưng một khi độc giả đã quyết tâm và thực sự dấn chân vào thế giới văn chương của bà thì sẽ khó lòng cưỡng lại lực hút lạ kỳ từ địa hạt của những câu chữ giản đơn trên bề mặt đa nghĩa bề sâu mà bà cày xới.

Tiểu Vũ