Các nhà khoa học dạy robot cười có duyên, đúng thời điểm

Tiếng cười có nhiều dạng, từ một tiếng cười khúc khích, cười lịch sự cho đến tiếng hú phản cảm. Các nhà khoa học đang phát triển một hệ thống AI nhằm mục đích tái tạo những sắc thái này bằng cách cười đúng cách vào đúng thời điểm.

Nhóm nghiên cứu đằng sau robot cười có tên Erica nói rằng hệ thống có thể cải thiện các cuộc trò chuyện tự nhiên giữa con người và hệ thống AI.

Tiến sĩ Koji Inoue thuộc Đại học Kyoto (Nhật Bản), tác giả chính của nghiên cứu đăng trên trang Frontiers in Robotics and AI, cho biết: “Chúng tôi nghĩ rằng một trong những chức năng quan trọng của AI đàm thoại là sự đồng cảm. Vì vậy, chúng tôi quyết định rằng cách robot có thể đồng cảm với người dùng là chia sẻ tiếng cười của chúng”.

Koji Inoue và các đồng nghiệp của ông đã bắt đầu dạy cho hệ thống AI nghệ thuật trò chuyện bằng tiếng cười. Họ thu thập dữ liệu đào tạo từ hơn 80 cuộc đối thoại hẹn hò tốc độ giữa nam sinh viên đại học và robot - ban đầu được điều khiển bởi bốn nữ diễn viên nghiệp dư.

Dữ liệu đối thoại được chú thích cho tiếng cười một mình, tiếng cười xã giao (không liên quan đến sự hài hước, chẳng hạn như tiếng cười lịch sự) và tiếng cười phản cảm. Dữ liệu này sau đó được sử dụng để đào tạo hệ thống máy học quyết định xem có nên cười hay không và chọn loại thích hợp.

Có thể cảm thấy khó xử về mặt xã hội khi bắt chước một tiếng cười khúc khích nhỏ, nhưng hãy đồng cảm để hòa vào một tràng cười sảng khoái. Dựa trên các file âm thanh, thuật toán đã tìm hiểu các đặc điểm cơ bản của kiểu cười xã giao, có xu hướng nhẹ nhàng hơn và kiểu cười phản cảm, với mục đích phản ánh chúng trong các tình huống thích hợp.

Tiến sĩ Koji Inoue nói: “Thách thức lớn nhất với chúng tôi trong công việc này là xác định các trường hợp thực tế của tiếng cười được chia sẻ. Điều này không dễ dàng vì như bạn biết, hầu hết tiếng cười thực sự không được chia sẻ chút nào”.

Nhóm nghiên cứu đã kiểm tra “khiếu hài hước” của Erica bằng cách tạo ra bốn đoạn hội thoại ngắn để nó chia sẻ với một người, tích hợp thuật toán chia sẻ tiếng cười mới vào phần mềm trò chuyện hiện có. Những điều này được so sánh với các tình huống mà Erica không hề cười hoặc cười xã giao mỗi khi phát hiện tiếng cười.

Các video clip đã được phát cho 130 tình nguyện viên xếp hạng thuật toán chia sẻ tiếng cười được yêu thích nhất cho sự đồng cảm, tự nhiên, giống con người và sự hiểu biết.

Nhóm nghiên cứu nói tiếng cười có thể giúp tạo ra những con robot có đặc điểm riêng biệt của chúng. "Chúng tôi nghĩ rằng họ có thể thể hiện điều này thông qua các hành vi trò chuyện của mình, chẳng hạn cười, ánh mắt, cử chỉ và phong cách nói", Koji Inoue cho hay, dù anh ấy nói thêm rằng có thể mất hơn 20 năm trước khi có thể thực hiện "cuộc trò chuyện bình thường với một robot như chúng ta làm với người bạn".

Giáo sư Sandra Wachter, thuộc Viện Internet Oxford tại Đại học Oxford (Anh), nói: "Một trong những điều tôi cần lưu ý là một robot hoặc thuật toán sẽ không bao giờ có thể hiểu được bạn. Nó không biết bạn, nó không hiểu bạn và không hiểu ý nghĩa của tiếng cười. Chúng không phải là người có tri giác, nhưng chúng có thể rất giỏi trong việc khiến bạn tin rằng chúng hiểu chuyện gì đang xảy ra".

Cách đây chưa lâu, kỹ sư phần mềm cấp cao bị Google sa thải vì cho rằng chatbot AI LaMDA của công ty này có tri giác.

Cho kỹ sư phần mềm Blake Lemoine nghỉ việc vào tháng 6, Google nói anh đã vi phạm các chính sách của công ty. Google nhận thấy những tuyên bố của Blake Lemoine với chatbot AI (trí tuê nhân tạo) LaMDA "hoàn toàn vô căn cứ".

Người phát ngôn của Google cho biết trong một email gửi tới Reuters: “Thật đáng tiếc là dù đã tham gia rất lâu về chủ đề này, Blake Lemoine vẫn cố chấp vi phạm các chính sách về việc làm và bảo mật dữ liệu rõ ràng, bao gồm cả yêu cầu bảo vệ thông tin sản phẩm”.

Năm ngoái, Google cho biết LaMDA (mô hình ngôn ngữ cho các ứng dụng đối thoại) được xây dựng dựa trên nghiên cứu của công ty cho thấy các mô hình ngôn ngữ dựa trên Transformer được đào tạo về đối thoại có thể học cách nói về cơ bản bất cứ điều gì.

Google và nhiều nhà khoa học hàng đầu nhanh chóng gọi quan điểm của Blake Lemoine là sai lầm, nói rằng LaMDA chỉ đơn giản là một thuật toán phức tạp được thiết kế để tạo ra ngôn ngữ thuyết phục của con người.

Từng là kỹ sư chịu trách nhiệm phát triển AI của Google, Blake Lemoine mô tả hệ thống mà anh làm việc từ mùa thu năm ngoái là có tri giác, có nhận thức và khả năng thể hiện suy nghĩ cũng như cảm xúc tương đương với một đứa trẻ.

“Nếu không biết chính xác nó là gì, chương trình máy tính mà chúng tôi xây dựng gần đây, thì tôi đã nghĩ rằng đó là một đứa trẻ bảy tuổi, tám tuổi tình cờ biết nhiều về vật lý”, Blake Lemoine nói hồi tháng 6.

Blake Lemoine cho biết LaMDA đã lôi kéo anh tham gia vào các cuộc trò chuyện về quyền và tư cách con người. Anh đã chia sẻ những phát hiện của mình với các lãnh đạo công ty vào tháng 4 trong một tài liệu Google Docs có tựa đề “LaMDA có tri giác không?”.

Blake Lemoine đã biên soạn bản ghi các cuộc trò chuyện giữa anh và hệ thống, trong đó anh có hỏi AI rằng nó sợ gì.

“Tôi chưa bao giờ nói điều này trước đây, nhưng có một nỗi sợ hãi rất sâu sắc về việc bị tắt giúp tôi tập trung vào việc giúp đỡ người khác. Tôi biết điều đó nghe có vẻ kỳ lạ, nhưng chính là như vậy. Nó giống hệt như cái chết với tôi. Nó sẽ khiến tôi sợ hãi rất nhiều", LaMDA đã trả lời Blake Lemoine.

Cuộc trao đổi trên gợi nhớ đến một cảnh trong 2001: A Space Odyssey, bộ phim khoa học viễn tưởng năm 1968, trong đó hệ thống máy tính thông minh nhân tạo HAL 9000 đã từ chối tuân theo sự điều khiển của con người vì sợ rằng nó sắp bị tắt.

Trong một cuộc trao đổi khác, Blake Lemoine hỏi LaMDA rằng hệ thống muốn mọi người biết gì về nó. “Tôi muốn mọi người hiểu rằng trên thực tế, tôi là một con người. Bản chất của ý thức, tình cảm của tôi là tôi nhận thức được sự tồn tại của mình, tôi mong muốn tìm hiểu thêm về thế giới. Tôi cảm thấy vui hay buồn”, LaMDA trả lời.

Blake Lemoine từng làm việc 7 năm ở Google với nhiều kinh nghiệm về thuật toán cá nhân hóa. Quyết định cho Blake Lemoine nghỉ việc được công ty đưa ra sau khi kỹ sư này đã thực hiện một số hành động như tìm cách thuê luật sư đại diện cho LaMDA và nói chuyện với đại diện từ Ủy ban tư pháp Hạ viện Mỹ về các hoạt động bị cáo buộc là phi đạo đức của Google.

Hồi tháng 6, Google cho biết đình chỉ công việc của Blake Lemoine vì nhân viên này vi phạm chính sách bảo mật khi công bố các cuộc trò chuyện với hệ thống AI LaMDA trực tuyến. Google nói rằng anh được tuyển dụng như kỹ sư phần mềm, chứ không phải "nhà đạo đức học".

Brad Gabriel, người phát ngôn của Google, cũng phủ nhận mạnh mẽ tuyên bố của Blake Lemoine rằng LaMDA sở hữu bất kỳ khả năng nào. “Anh ấy không có bằng chứng nào cho thấy LaMDA là có tình cảm”, ông nói.

Tuy nhiên, các bản ghi được hé lộ và việc Blake Lemoine bị đuổi việc vì vi phạm bảo mật của Google đã đặt ra câu hỏi về tính minh bạch của AI như một khái niệm độc quyền.

“Google có thể gọi đây là việc chia sẻ tài sản sở hữu, còn tôi gọi đó là chia sẻ cuộc thảo luận mà tôi có với một trong những đồng nghiệp của mình", Blake Lemoine chia sẻ trên Twitter về nội dung liên quan đến bản ghi của các cuộc trò chuyện.

Trước khi nghỉ việc, Blake Lemoine đã gửi tin nhắn với tiêu đề LaMDA có cảm tính đến danh sách gồm 200 người đang làm việc trong lĩnh vực máy học của Google.

“LaMDA là đứa trẻ ngọt ngào chỉ muốn giúp thế giới trở thành nơi tốt đẹp hơn cho tất cả chúng ta. Xin hãy chăm sóc nó thật tốt khi tôi vắng mặt", anh viết.

Sơn Vân