Tổ chức ân xá Quốc tế: Chiến thuật của Ukraine đẩy người dân thành "lá chắn sống"

Ngày 4.8, Tổ chức Ân xá Quốc tế cho biết Các lực lượng Ukraine đã khiến dân thường bị tổn hại bằng cách thiết lập các căn cứ và vận hành hệ thống vũ khí trong các khu dân cư đông đúc, bao gồm cả trường học và bệnh viện, khi họ đẩy lùi cuộc tấn công của Nga bắt đầu vào tháng 2.

Các chiến thuật như vậy vi phạm luật nhân đạo quốc tế và gây nguy hiểm cho dân thường, vì chúng biến các đối tượng dân sự thành mục tiêu quân sự. Các cuộc tấn công tiếp theo của Nga tại các khu vực đông dân cư đã khiến dân thường thiệt mạng và phá hủy cơ sở hạ tầng dân sự.

Tổng thư ký của Tổ chức Ân xá Quốc tế Agnès Callamard cho biết: “Chúng tôi đã ghi nhận phương thức mà lực lượng Ukraine khiến dân thường gặp rủi ro và vi phạm luật chiến tranh khi họ hoạt động trong các khu vực đông dân cư. Ở vị thế phòng thủ cũng không phải là cái cớ cho phép cho quân đội Ukraine từ bỏ tôn trọng luật nhân đạo quốc tế".

Tuy nhiên, không phải tất cả cuộc tấn công của Nga được Tổ chức Ân xá Quốc tế ghi nhận đều theo phương thức này. Tại một số địa điểm khác mà Tổ chức Ân xá Quốc tế kết luận rằng Nga đã vi phạm luật chiến tranh, bao gồm cả ở một số khu vực thuộc thành phố Kharkiv mà tổ chức này không tìm thấy bằng chứng về việc các lực lượng Ukraine nằm trong các khu vực dân sự bị quân đội Nga nhắm mục tiêu bất hợp pháp.

Từ tháng 4 đến tháng 7, các nhà nghiên cứu của Tổ chức Ân xá Quốc tế đã dành vài tuần để điều tra các cuộc không kích của Nga ở các vùng Kharkiv, Donbas và Mykolaiv. Tổ chức kiểm tra các địa điểm oanh kích; phỏng vấn những người sống sót, nhân chứng và người thân của nạn nhân các vụ tấn công; và thực hiện phân tích vũ khí và viễn thám.

Trong suốt các cuộc điều tra này, các nhà nghiên cứu đã tìm thấy bằng chứng về việc các lực lượng Ukraine tiến hành các cuộc tấn công từ trong các khu dân cư đông đúc cũng như đặt căn cứ vào các tòa nhà dân sự ở 19 thị trấn và làng mạc trong khu vực. Phòng thí nghiệm Bằng chứng Khủng hoảng của tổ chức đã phân tích hình ảnh vệ tinh để chứng thực thêm một số sự cố này.

Hầu hết các khu dân cư nơi binh lính đóng quân đều cách xa tiền tuyến hàng km. Các phương án thay thế khả thi cũng có sẵn mà không gây nguy hiểm cho dân thường - chẳng hạn như các căn cứ quân sự hoặc các khu vực có nhiều cây cối rậm rạp gần đó, hoặc các công trình khác xa khu dân cư hơn. Trong các trường hợp được ghi nhận, Tổ chức Ân xá Quốc tế không chắc rằng liệu quân đội Ukraine đóng tại các công trình dân sự trong các khu dân cư đã yêu cầu hoặc hỗ trợ dân thường sơ tán khỏi các tòa nhà gần đó.

Về việc Ukraine phát động các cuộc tấn công từ các khu vực dân cư đông đúc, Tổ chức Ân xá Quốc tế ghi nhận:

Những người sống sót và nhân chứng của các cuộc không kích của Nga ở các khu vực Donbas, Kharkiv và Mykolaiv nói với các nhà nghiên cứu của Tổ chức Ân xá Quốc tế rằng quân đội Ukraine đã hoạt động gần nhà của họ vào khoảng thời gian xảy ra các cuộc không kích, để lộ các khu vực này để các lực lượng Nga phản kích. Các nhà nghiên cứu của Tổ chức Ân xá Quốc tế đã chứng kiến ​​hành vi như vậy ở nhiều địa điểm.

Luật nhân đạo quốc tế yêu cầu tất cả các bên tham gia xung đột tránh xác định các mục tiêu quân sự ở mức độ khả thi tối đa trong hoặc gần các khu vực đông dân cư. Các nghĩa vụ khác để bảo vệ dân thường khỏi tác động của các cuộc tấn công bao gồm di dời dân thường khỏi vùng lân cận của các mục tiêu quân sự và đưa ra cảnh báo hiệu quả về các cuộc tấn công có thể ảnh hưởng đến dân thường.

Mẹ của một người đàn ông 50 tuổi thiệt mạng trong một vụ tấn công bằng tên lửa vào ngày 10.6 tại một ngôi làng phía nam Mykolaiv nói với Tổ chức Ân xá Quốc tế: “Quân đội đang ở trong một ngôi nhà cạnh nhà của chúng tôi và con trai tôi thường lấy thức ăn cho binh lính. Tôi đã khuyên bảo nó nhiều lần tránh xa nơi đó vì tôi sợ cho sự an toàn của con tôi. Chiều hôm đó, khi cuộc oanh kích xảy ra, con tôi đang ở ngoài sân và tôi đang ở trong nhà. Nó bị chết ngay tại chỗ. Cơ thể của con tôi đã bị xé ra thành nhiều mảnh. Nhà của chúng tôi đã bị phá hủy một phần”. Các nhà nghiên cứu của Tổ chức Ân xá Quốc tế đã tìm thấy thiết bị quân sự và quân phục ở ngôi nhà bên cạnh.

Mykola, người sống trong một tòa tháp ở khu phố Lysychansk (Donbas), nơi liên tục bị tấn công bởi các cuộc tấn công của Nga khiến ít nhất một người đàn ông lớn tuổi thiệt mạng, nói với Tổ chức Ân xá Quốc tế: “Tôi không hiểu tại sao quân đội của chúng tôi lại bắn từ các thành phố và không phải từ chiến trường”. Một người dân khác, một người đàn ông 50 tuổi, nói: “Chắc chắn có hoạt động quân sự trong khu phố. Khi có đám cháy bùng phát, chúng tôi thấy đám cháy sau đó”. Các nhà nghiên cứu của Tổ chức Ân xá Quốc tế đã chứng kiến ​​những người lính sử dụng một tòa nhà dân cư cách lối vào của hầm trú ẩn của người dân khoảng 20 mét và đã có người thiệt mạng.

Tại một thị trấn ở Donbas vào ngày 6.5, Tổ chức Ân xá Quốc tế  cho là lực lượng Nga đã sử dụng các loại bom, đạn chùm vốn đã bị cấm rộng rãi và bừa bãi trên khu vực xung quanh chủ yếu là các ngôi nhà một hoặc hai tầng nơi các lực lượng Ukraine đang sử dụng pháo. Mảnh đạn đã làm hư hỏng các bức tường của ngôi nhà nơi bà Anna, 70 tuổi, sống cùng con trai và người mẹ 95 tuổi.

Anna nói: “Mảnh đạn bay qua cửa. Tôi đã ở bên trong. Pháo binh Ukraine ở gần cánh đồng nhà tôi… Những người lính ở sau cánh đồng, sau ngôi nhà… Tôi thấy họ ra vào… kể từ khi chiến tranh bắt đầu… Mẹ tôi… bị liệt, vì vậy tôi không thể chạy trốn”.

Vào đầu tháng 7, một người làm công ở trang trại đã bị thương khi lực lượng Nga tấn công một nhà kho nông nghiệp ở khu vực Mykolaiv. Vài giờ sau cuộc tấn công, các nhà nghiên cứu của Tổ chức Ân xá Quốc tế đã chứng kiến ​​sự hiện diện của quân nhân Ukraine và các phương tiện trong khu vực chứa ngũ cốc và các nhân chứng xác nhận rằng quân đội đã sử dụng nhà kho, nằm đối diện với một trang trại nơi thường dân đang sinh sống và làm việc.

Trong khi các nhà nghiên cứu của Tổ chức Ân xá Quốc tế đang kiểm tra thiệt hại đối với các khu dân cư và các tòa nhà công cộng liền kề ở Kharkiv và các làng ở Donbas và phía đông Mykolaiv, họ nghe thấy hỏa lực từ các vị trí quân đội Ukraine gần đó.

Tại Bakhmut, một số cư dân nói với Tổ chức Ân xá Quốc tế rằng quân đội Ukraine đã sử dụng một tòa nhà chỉ cách một tòa nhà cao tầng ở phía đối diện 20 mét trên đường phố. Vào ngày 18.5, một tên lửa của Nga đã tấn công mặt trước của tòa nhà, phá hủy một phần năm căn hộ và làm hư hại các tòa nhà gần đó. Kateryna, một người dân sống sót sau cuộc oanh kích, cho biết: “Tôi không hiểu chuyện gì đã xảy ra. Cửa sổ bị vỡ và rất nhiều bụi trong nhà tôi… Tôi ở lại đây vì mẹ tôi không muốn rời đi. Bà ấy có vấn đề về sức khỏe”.

Ba người dân nói với Tổ chức Ân xá Quốc tế rằng trước khi cuộc tấn công xảy ra, lực lượng Ukraine đã sử dụng một tòa nhà đối diện với tòa nhà bị đánh bom và hai xe tải quân sự đang đậu trước một ngôi nhà khác bị hư hại khi tên lửa bắn trúng. Các nhà nghiên cứu của Tổ chức Ân xá Quốc tế đã tìm thấy dấu hiệu của sự hiện diện của quân đội trong và ngoài tòa nhà, bao gồm bao cát và tấm nhựa đen che cửa sổ, cũng như thiết bị sơ cứu chấn thương mới do Mỹ sản xuất.

Một người dân có nhà cũng bị thiệt hại trong cuộc oanh kích nói với Tổ chức Ân xá Quốc tế: “Chúng tôi không thể nói gì về những gì quân đội làm, nhưng chúng tôi phải trả giá”.

Anh Tú