Thương tiếc nghệ sĩ ‘quái kiệt’ Tòng Sơn

Người nhà của nghệ sĩ Tòng Sơn cho biết, ông qua đời vào khoảng 14 giờ 50 phút ngày 12.6, hưởng thọ 94 tuổi.

Trước đó vài ngày ông được người thân đưa vào bệnh viện Trưng Vương chăm sóc đặc biệt, nhưng do tuổi cao, có nhiều bệnh nền, có dấu hiệu không qua khỏi nên cháu ông đưa về nhà chăm sóc và ông đã ra đi bình yên…

Nghệ sĩ Tòng Sơn tên thật là Dương Ngô Tòng. Nói đến Tòng Sơn, những người mộ điệu nghĩ ngay đến người nghệ sĩ được mệnh danh là “quái kiệt” bởi cách sử dụng nhạc cụ của ông rất quái lạ và độc đáo. Tòng Sơn có thể cùng một lúc thổi hai cây kèn: một ở lỗ mũi và một ở miệng. Độc đáo hơn, ông vừa thổi vừa ăn chuối hay vừa uống bia. Tài nghệ như thế nên từ những thập niên 50 của thế kỷ trước, tên tuổi của Tòng Sơn nổi tiếng khắp miền Nam. Ông được mời lưu diễn khắp nơi trong và ngoài nước, từ châu Á đến châu Mỹ, châu Âu…

Nghệ sĩ Tòng Sơn sinh ra và lớn lên ở miền Tây Nam Bộ. Tuổi thơ của ông là những ngày chinh chiến chạy giặc. Chưa bao giờ ông nghĩ sau này mình sẽ trở thành một danh cầm, một “quái kiệt” như bây giờ. Số phận run rủi, trong một lần tình cờ ông nhặt được cây kèn harmonica của một người lính Pháp đánh rơi trên đường hành quân. Chiếc kèn Tây đẹp và là lạ ngày ấy đã gắn liền với số phận của ông.

Bằng chiếc kèn nhặt, những giai điệu đầu tiên được chàng thiếu niên 16 tuổi miệt mài luyện tập. Đi đâu Tòng Sơn cũng mang theo cây kèn harmonica ấy. Năm 1950, Tòng Sơn lên Sài Gòn làm thợ sắp chữ cho một nhà máy in. Những buổi tối buồn và nhớ nhà, Tòng Sơn lại mang kèn ra thổi, lúc đó Tòng Sơn mới phát hiện ra mình có năng khiếu về nhạc cụ này.

Tòng Sơn chính thức bước vào con đường nghệ thuật vào khoảng năm 1956 sau khi ông trúng tuyển trong cuộc thi “Tuyển lựa tài tử” do Đài phát thanh Pháp Á tổ chức. Từ đó, tiếng kèn của ông vang xa và ngày càng điêu luyện hơn với các ngón nghề có "một không hai". Thế giới nghệ thuật đầy hào hoa, cám dỗ đã quyến rũ Tòng Sơn bước vào. Nơi đó ông nhận được những vinh quang và cả những bạc bẽo đắng cay.

Nghệ sĩ Tòng Sơn có hàng chục chiếc khẩu cầm khác nhau, đủ kiểu, đủ kích cỡ và có nguồn gốc sản xuất từ nhiều nước trên thế giới. Có những chiếc chỉ bằng viên kẹo nhưng ông vẫn ngậm và thổi được. Còn những loại harmonica thông thường thì ông không chỉ thổi được bằng miệng mà còn thổi được bằng mũi, thổi ngang, thổi dọc kiểu nào cũng ra nhạc tuyệt vời.

Vào năm 2000, Tổng thống Mỹ Bill Clinton có chuyến thăm Việt Nam. Dịp này, Tổng thống Bill Clinton cùng đoàn tùy tùng ghé thăm cảng Container quốc tế Việt Nam ở TP.HCM. Nghệ sĩ khẩu cầm Tòng Sơn được vinh dự mời đến biểu diễn. Giữa hàng trăm quan khách cấp cao cấp của hai nước, nghệ sĩ Tòng Sơn tự tin thể hiện tài năng của mình qua cây kèn harmonica, những âm điệu trầm bổng du dương vang lên đã làm say đắm phái đoàn ngoại giao nước Mỹ. Khi bản nhạc vừa chấm dứt, những tràng pháo tay vang lên không dứt tán thưởng cho tài nghệ của ông…

Từ năm 2015 đến 2016 là giai đoạn nghệ sĩ Tòng Sơn gặp nhiều khó khăn nhất. Do tuổi già bệnh tật không đi biểu diễn được, lão nghệ sĩ Tòng Sơn phải đối diện với một thực tế phũ phàng, tiền ăn cho mình, tiền thuốc, tiền trọ và nhiều thứ nữa...

Để giữ hình ảnh của mình mãi đẹp trong lòng khán thính giả, ông sợ những người yêu mến ông phải thấy cảnh một ông lão Tòng Sơn tàn tạ nơi đầu đường xó chợ, vì thế ông quyết định viết một lá đơn xin được vào ở tại Khu dưỡng lão nghệ sĩ TP.HCM. Đơn của ông bị từ chối với lý do ông không phải là hội viên của Hội âm nhạc thành phố. Tuyệt vọng, lão nghệ sĩ Tòng Sơn chỉ còn biết kêu… trời!

Vào thời điểm đó, một số nhà báo ở TP.HCM như Hà Đình Nguyên, Thanh Hiệp, Tiểu Vũ, Hồng Sơn đã vận động tổ chức chương trinhd Một đời âm nhạc để gây quỹ giúp ông. Đêm nhạc đã thu được hơn 100 triệu đồng phần nào đã giúp ông nhất thời vượt qua qua khó khăn

Những năm gần đây dù tuổi cao sức yếu nhưng nghệ sĩ Tòng Sơn vẫn thi thoảng có mặt ở một số chương trình. Lần gần nhất là vào ngày 27.3.2022 ông đến biểu diễn tại triển lãm Cười của nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Thế Phong. Sau đó, ông liên tiếp phải nhập viện vì bệnh tật và qua đời vào chiều 12.6.2022 tại nhà riêng ở TP.HCM. 

Nghệ sĩ Tòng Sơn đã về cõi vĩnh hằng, nhưng tiếng kèn của ông vẫn còn ở lại trong lòng khán giả. 

Tiểu Vũ