Thảm họa môi trường từ đội tàu cá Trung Quốc

Đó là nơi hàng nghìn con cá đủ màu sắc bơi lội, tôm hùm thò chiếc râu dài ra khỏi mỏm đá, cá heo sinh con, cá lịch biển ngoe nguẩy đe dọa người tiếp cận chúng quá gần.

Charles Darwin vào những năm 1800 đã ghi chép lại hệ sinh vật phong phú của Galapagos. Hiện nay, một mạng lưới tàu cá hợp tác cùng tàu du lịch địa phương đang nỗ lực bảo vệ khu vực khỏi kẻ có thể gây hại đến tài nguyên biển. Nhưng đại dịch COVID-19 làm gián đoạn hoạt động giám sát, tạo cơ hội cho thế lực bên ngoài.

Đầu mùa hè qua, hơn 3.000 tàu cá Trung Quốc - nhiều tàu đủ sức chứa 1.000 tấn hải sản - chờ sẵn bên ngoài vùng bảo tồn, sẵn sàng đánh bắt bất cứ sinh vật nào di cư đến khu vực ngoài khơi Peru và Chile.

Theo một số ước tính, có đến 17.000 tàu cá Trung Quốc hoạt động xa bờ dính líu đến hàng loạt vụ xung đột về đánh bắt ngoài khơi Tây Phi, Argentina, Nhật Bản vài năm gần đây. Hiện đội tàu này tạo nên làn sóng phẫn nộ tương tự tại Ecuador, Peru.

Người đứng đầu tỉnh Santa Cruz (quản lý Galapagos) Angel Yanez Vinueza chỉ trích: “Đây là một cuộc tấn công vào tài nguyên biển của chúng tôi. Họ giết chết những sinh vật mà chúng tôi bảo vệ, làm ô nhiễm hệ sinh thái tại chỗ bằng rác thải nhựa ném từ tàu cá”.

COVID-19 khiến du lịch yên ắng. Tàu du lịch neo đậu dọc vịnh Academy tại Santa Cruz hàng tháng trời, trong khi số cửa hàng và nhà hàng dọc con phố chính ở thị trấn Puerto Ayora đóng cửa im lìm. Đại dịch phơi bày tính yếu ớt của mô hình kinh tế dựa 90% vào doanh thu du lịch nhưng lại hồi sinh nét đẹp ở quần đảo Galapagos.

Nhóm phóng viên báo Los Angeles Times trong chuyến thăm gần đây được chứng kiến cảnh chim cánh cụt bơi cùng cá nhiệt đới, rùa biển, từng đám nhuyễn thể bao phủ vùng nước nông, cá ngừ di cư với cá mập đầu búa bơi dưới vùng nước sâu.

Thông thường thì đàn cá heo, cá voi tránh xa khu cảng nhộn nhịp vịnh Academy. Tuy nhiên, hiện nay chúng lại tiếp cận gần khi tàu du lịch ngừng hoạt động.

Bà Mary Crowley - giám đốc tổ chức bảo vệ môi trường Ocean Voyages - nhận xét: “Galapagos giống như 30 - 40 năm trước vậy. Thời huy hoàng đã trở lại”.

Vào một buổi chiều, sư tử biển, bồ câu Galapagos, cua Sally Lightfoot xuất hiện đầy trên bãi đá Mosquera. Sân bay cùng kênh đào hoàn toàn tĩnh lặng, chỉ có tiếng sóng biển và tiếng sư tử biển kêu.

Nhưng hướng dẫn viên Fernando Ortiz đi dọc bãi Mosquera lại phát hiện rất nhiều chai nhựa, giày dép, bao bì có ghi tiếng Trung.

“Đây là rác từ những tàu đó”, Ortiz chỉ tay về phía nam nơi đội tàu cá Trung Quốc tập trung cách đó 200 hải lý.

Vào tháng 7, hải quân Ecuador bắt đầu đề cao cảnh giác khi đội tàu cá Trung Quốc xuất hiện sát rìa vùng bảo tồn. Cuối tháng 8 tàu tuần duyên Mỹ Bertholf được gọi đến để giúp đỡ hải quân Ecuador.

Sĩ quan Brian Anderson chỉ huy tàu Bertholf cho biết có cả tàu tiếp liệu lẫn tàu chế biến đi theo tàu cá. Đội tàu đủ sức hoạt động ngoài khơi hàng tháng trời mà chẳng cần quay về.

Vài tàu Trung Quốc không bật nhận dạng điện tử, thậm chí một chiếc còn báo cáo vị trí là Alaska. Do đội tàu cá chẳng thực hiện hành vi phạm pháp quá trắng trợn và vì cũng chẳng có quyền hành cụ thể, tất cả những gì tàu tuần duyên Mỹ Bertholf có thể làm là theo dõi.

Về phần mình, chính quyền Bắc Kinh tuyên bố xử lý không khoan nhượng tình trạng đánh bắt trái phép, ủng hộ Ecuador bảo tồn tài nguyên biển. Nhưng công ty phân tích dữ liệu HawkEye 360 (Mỹ) thu thập được rất nhiều tín hiệu hàng hải đáng nghi trong suốt mùa hè ở khu vực quanh Galapagos.

Tháng 8 vừa qua, hàng trăm cư dân Santa Cruz tập trung biểu tình phản đối tàu cá Trung Quốc. Họ lo ngại đội tàu làm cận kiệt tài nguyên thiên nhiên - tạo ra thêm 1 lý do nữa để khách du lịch không đến đây nữa.