10 lý do tại sao hệ thống giáo dục Phần Lan tốt nhất thế giới

Hết lần này đến lần khác, học sinh Mỹ liên tục xếp hạng gần giữa hoặc dưới cùng trong số các quốc gia phát triển khi nói đến việc học toán học và khoa học.

Chương trình Đánh giá học sinh quốc tế (PISA) kết hợp với Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) thường lệ phát hành dữ liệu cho thấy người Mỹ đang tụt hậu nghiêm trọng trong một số đánh giá hiệu quả giáo dục.

Mặc dù các cuộc kêu gọi cải cách giáo dục trên quy mô quốc tế diễn ra, thưc tế hệ thống giáo dục vẫn không có nhiều thay đổi. Nhiều trường tư và trường công lập chạy trên cùng một hệ thống và chương trình xa xưa vón đã từng có lợi cho một xã hội nông nghiệp.

Tuy vậy, các phương pháp cơ giới hóa và lắp ráp cứng nhắc mà chúng ta sử dụng ngày nay nhân bản ra những công nhân không được chuẩn bị tốt, tạo ra những người trưởng thành thiếu động lực và một quần chúng không có đầy đủ thông tin.

Sẽ không có những chủ thuyết nào đủ thay đổi những gì chúng ta đã biết. Hệ thống giáo dục của Mỹ cần phải được tân trang lại hoàn toàn – từ lớp một đến tiến sĩ. Nó sẽ cần nhiều hơn một dự án nổi tiếng có ý nghĩa để làm điều đó…

Nhiều người đã quen thuộc với khuôn mẫu của sự ghi nhớ, kiểu học thuộc lòng và cách làm việc chăm chỉ của các quốc gia Đông Á. Nhiều quốc gia trong số này, như Trung Quốc, Singapore và Nhật Bản thường xếp hạng ở vị trí số một trong cả toán và khoa học.

Một số chuyên gia hướng tới mô hình này như một điều mà người Mỹ mong muốn trở thành. Làm việc nhiều hơn! Học tập chăm chỉ hơn! Sống ít hơn. Thực tế và số liệu không nói dối – những quốc gia này hoạt động tốt hơn Mỹ nhưng vẫn có thể có cách tốt hơn và lành mạnh hơn để giải quyết vấn đề này.

Phần Lan là câu trả lời – một đất nước phong phú về cải cách trí tuệ và giáo dục trong nhiều năm qua đã khởi xướng một số thay đổi mới lạ và đơn giản giúp họ hoàn toàn cách mạng hóa hệ thống giáo dục. Họ vượt trội hơn Hoa Kỳ và đang bắt kịp các quốc gia Đông Á.

Nhưng cách họ làm như thế nào? Liệu họ có đang nhồi nhét học sinh trong các phòng học thiếu ánh sáng theo một chương trình cứng nhắc? Không. Liệu học sinh có bị căng thẳng bởi các bài kiểm tra tiêu chuẩn hóa do Chính phủ ban hành? Không đời nào. Phần Lan đang dẫn đầu bởi những thực hành thông thường và một môi trường giảng dạy toàn diện hướng đến sự công bằng hơn là xuất sắc.

Dưới đây là 10 lý do tại sao hệ thống giáo dục của Phần Lan vượt trội so với Mỹ và thế giới.

1. Không có các bài kiểm tra được tiêu chuẩn hóa

Thông thường, các bài kiểm tra, dù là trắc nghiệm hay tự luận, là cách thức chúng ta đánh giá mức độ hiểu biết của người kiểm tra về một môn học hoặc chủ đề nào đó. Cách làm này kéo theo việc học sinh sẽ học cách nhồi nhét để vượt qua bài kiểm tra và giáo viên sẽ giảng dạy với mục đích duy nhất là học sinh đậu kỳ thi. Trong mối tương quan này, việc học tập đã bị ném ra ngoài.

Phần Lan không có các bài kiểm tra tiêu chuẩn hóa. Ngoại lệ duy nhất của họ là một kỳ thi được gọi là kỳ thi thi tuyển quốc gia. Đây là một kỳ thi tự nguyện cho học sinh vào cuối năm học phổ thông. Tất cả trẻ em trên khắp Phần Lan được phân loại trên cơ sở cá nhân và hệ thống chấm điểm bởi giáo viên của họ. Việc theo dõi tổng thể được thực hiện bởi Bộ Giáo dục bằng cách lấy mẫu các nhóm trên các phạm vi khác nhau của các trường.

2. Trách nhiệm giải trình của giáo viên (không bắt buộc)

Có rất nhiều than phiền về các giáo viên và đôi khi chúng đúng. Nhưng ở Phần Lan, tiêu chuẩn đặt ra cho các giáo viên rất cao. Và thường thì không có lý do để có một hệ thống “phân loại” nghiêm ngặt cho giáo viên. Pasi Sahlberg, Giám đốc của Bộ Giáo dục Phần Lan, kiêm tác giả cuốn sách “Bài học Phần Lan: Thế giới có thể học hỏi gì từ sự thay đổi giáo dục ở Phần Lan?” từng nói:

“Không có từ giải trình ở Phần Lan … Giải trình là điều còn lại sau khi đã trừ đi trách nhiệm.”

Tại Phần Lan, tất cả giáo viên được yêu cầu phải có bằng thạc sĩ trước khi vào nghề. Chương trình đào tạo là những trường chuyên nghiệp nghiêm ngặt và có chọn lọc nhất trong cả nước. Nếu giáo viên không làm việc tốt thì đó là trách nhiệm của riêng hiệu trưởng phải làm điều gì đó để điều chỉnh.

Mối quan hệ động giữa thầy và trò trong giáo dục, trong đó vốn dĩ người giáo viên phải đạt đến trình độ thạc sĩ để hành nghề, không thể đơn giản hóa thành những bài kiểm tra tĩnh được tiêu chuẩn hóa. Việc giáo dục cần phải được thực hiện trên cơ sở cá nhân.

3. Hợp tác, không cạnh tranh

Trong khi hầu hết người Mỹ và các nước khác nhìn hệ thống giáo dục là một trong những cuộc thi lớn theo chủ thuyết Darwin thì người Phần Lan nhìn khác đi. Sahlberg trích dẫn một dòng từ một nhà văn tên Samuli Paronen: “Người chiến thắng thực sự không cạnh tranh.”

Trớ trêu thay, chính thái độ không tranh lại đặt Phần Lan lên tốp đầu thế giới. Trong hệ thống giáo dục của Phần Lan không có danh sách các trường điểm hoặc giáo viên giỏi. Nơi đó không phải là môi trường cạnh tranh – thay vào đó, sự hợp tác là tiêu chuẩn.

4. Ưu tiên cho những điều cơ bản

Nhiều hệ thống trường học rất quan tâm đến việc tăng điểm kiểm tra và hiểu biết về môn toán và khoa học. Họ có xu hướng quên đi những gì tạo thành một môi trường học tập và sinh ra những học sinh hạnh phúc, hài hòa, khỏe mạnh. Nhiều năm trước, hệ thống trường học của Phần Lan cần một số cải cách nghiêm túc.

Quốc gia này tập trung vào việc quay lại những điều cơ bản. Họ tìm cách làm cho môi trường học đường trở thành một nơi công bằng hơn.

Kể từ những năm 1980, các nhà giáo dục Phần Lan đã tập trung vào việc đưa ra những ưu tiên cơ bản sau:

– Giáo dục nên là một công cụ để cân bằng sự bất bình đẳng xã hội.

– Tất cả học sinh đều nhận được các bữa ăn miễn phí tại trường.

– Dễ dàng tiếp cận với dịch vụ chăm sóc sức khỏe.

– Tư vấn tâm lý

– Hướng dẫn cá nhân hóa

Bắt đầu với cá nhân trong một môi trường tập thể bình đẳng là cách của Phần Lan.

5. Cho trẻ đi học trễ hơn

Ở đây người Phần Lan lại tiếp tục thay đổi với các chi tiết rất nhỏ. Học sinh bắt đầu đi học khi chúng được bảy tuổi. Đây là cách giúp trẻ tự do phát triển trong những năm thơ ấu, không bị ràng buộc vào giáo dục bắt buộc. Điều này giúp trẻ em thật sự là trẻ em và tuổi thơ được giữ lại.

Hệ thống giáo dục Phần Lan có 9 năm học bắt buộc. Sau 9 năm này, hoặc khi học sinh 16 tuổi, việc học tập như thế nào là quyền tùy chọn của mỗi học sinh.

Chỉ cần nhìn từ một quan điểm tâm lý, đây là một lý tưởng giải phóng. Tuy vậy cũng có giai thoại cho rằng nhiều học sinh thực sự cảm thấy như họ đang bị mắc kẹt trong một nhà tù. Phần Lan làm giảm bớt lý tưởng cưỡng bức này và thay vào đó là lựa chọn để chuẩn bị cho con cái của họ cho thế giới thực.

6. Cung cấp các lựa chọn chuyên nghiệp vượt qua bằng đại học truyền thống

Hệ thống giáo dục ở Mỹ là vô cùng trì trệ và bất biến. Học sinh bị kẹt trong vòng giáo dục K-12 (từ K – kindergarten: mẫu giáo, đến lớp 12), nhảy từ giáo viên này đến giáo viên khác. Mỗi lớp lại chuẩn bị cho lớp kế tiếp. Tất cả kết thúc trong đỉnh cao của trường đại học, sau đó lại chuẩn bị cho bạn những lớp học cao hơn. Nhiều sinh viên không cần phải đi học đại học và nhận một cái bằng vô giá trị hoặc vẫy vùng cố gắng tìm mục đích và chịu gánh nặng nợ lớn về nợ nần.

Phần Lan giải quyết tình trạng khó xử này bằng cách cung cấp các lựa chọn có lợi thế ngang bằng cho học sinh. Sau khi kết thúc chương trình trung học phổ thông kéo dài, học sinh có hai lựa chọn: hoặc tham gia kỳ thi quốc gia để ứng tuyển vào đại học hoặc tham gia chương trình đào tạo nghề. Có rất nhiều nghề khác nhau được đào tạo đảm bảo sự chuyên nghiệp và hài lòng để đáp ứng cho cuộc sống thực tế.

7. Dậy trễ để ngày học ít vất vả

Thức dậy sớm, bắt xe buýt hoặc đi xe, tham gia lớp học vào buổi sáng và sinh hoạt sau giờ học chiếm một khoản thời gian rất lớn đủ nhấn chìm học sinh. Thêm vào thực tế là một số lớp học bắt đầu từ 6 giờ sáng đến 8 giờ sáng, đây là khoảng thời gian học sinh còn buồn ngủ và khó có thể linh hoạt, vui vẻ được.

Học sinh ở Phần Lan thường bắt đầu đi học từ 9h – 9h45 sáng. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng thời gian bắt đầu sớm là bất lợi cho sức khỏe và trưởng thành của học sinh. Các trường Phần Lan bắt đầu ngày học trễ hơn và thường kết thúc vào 2h00 – 2h45 sáng. Họ có thời gian học dài hơn và nghỉ nhiều thời gian hơn ở giữa. Hệ thống tổng thể cố gắng tạo ra một môi trường học tập toàn diện chứ không mang tính nhồi nhét.

8. Hướng dẫn nhất quán từ cùng một giáo viên

Có ít giáo viên và học sinh ở các trường học Phần Lan. Bạn không thể mong đợi giảng dạy một khán phòng vô hình khuôn mặt và tạo ra sự đột phá cho họ trên một cấp độ cá nhân. Học sinh ở Phần Lan thường có cùng một giáo viên đồng hành trong sáu năm học của họ. Trong thời gian này, giáo viên có thể đảm nhiệm vai trò người cố vấn hoặc thậm chí là thành viên trong gia đình. Trong những năm đó, sự tin cậy lẫn nhau và liên kết được xây dựng để cả hai bên đều hiểu biết và tôn trọng lẫn nhau.

Nhu cầu khác nhau và phong cách học tập khác nhau trên cơ sở cá nhân. Giáo viên Phần Lan có thể giải thích điều này vì họ đã tìm ra nhu cầu riêng của học sinh. Họ có thể biểu đồ chính xác và quan tâm đến sự tiến bộ của học sinh; qua đó giúp các em đạt được mục tiêu. Trong quá trình đồng hành này, thường không có một giáo viên khác xen ngang vì thật sự cũng không có nhiều giáo viên để làm điều đó.

9. Một bầu không khí thoải mái hơn

Có một xu hướng chung trong những gì Phần Lan đang làm với các trường học của nó. Căng thẳng ít hơn, trung đoàn không cần thiết và chăm sóc nhiều hơn. Sinh viên thường chỉ có một vài lớp học mỗi ngày. Họ có nhiều lần để ăn thức ăn của họ, tận hưởng các hoạt động giải trí và thường chỉ thư giãn. Lây lan suốt cả ngày là khoảng thời gian từ 15 đến 20 phút, nơi trẻ em có thể đứng dậy và kéo dài, lấy một số không khí trong lành và giải nén.

Loại hình này của môi trường cũng là cần thiết của các giáo viên. Phòng giáo viên được thiết lập trên tất cả các trường học Phần Lan, nơi họ có thể thư giãn và thư giãn, chuẩn bị cho ngày hoặc chỉ đơn giản là xã hội hóa. Giáo viên cũng là con người và cần phải hoạt động để họ có thể hoạt động tốt nhất trong khả năng của mình.

10. Ít bài tập về nhà và yêu cầu sinh hoạt ngoại khóa

Theo OECD, học sinh ở Phần Lan có thời lượng sinh hoạt ngoại khóa và bài tập về nhà ít nhất so với bất kỳ sinh viên nào khác trên thế giới. Họ chỉ dành nửa giờ mỗi đêm để làm các bài tập về nhà. Học sinh Phần Lan cũng không có gia sư. Tuy nhiên, các em thể hiện tốt hơn so với các quốc gia khác, nơi sự cân bằng giữa trường học và cuộc sống bị lệch lạc, kéo theo những căng thẳng không cần thiết.

Học sinh Phần Lan đang nhận được tất cả mọi thứ họ cần để hoàn thành nhiệm vụ ở trường mà không có thêm áp lực đi kèm phải giỏi ở một lĩnh vực nào. Do không cần phải lo lắng về điểm số và những công việc bận rộn, học sinh có thể thực sự tập trung vào nhiệm vụ khi học và phát triển như một con người.

Anh Đủ