Những điều kỳ diệu trong ca ghép chi đầu tiên trên thế giới lấy từ người sống

Ca ghép đặc biệt được công bố cho báo giới vào ngày 24.1 đã gây chấn động trong giới y khoa bởi kỹ thuật tài tình, khéo léo của các y bác sĩ tại Việt Nam.

Trong buổi họp báo công bố thực hiện thành công ca ghép chi thể lấy từ người cho sống, GS-TS Mai Hồng Bàng, Giám đốc Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 đã cho biết việc quyết định ghép tay cho bệnh nhân được thực hiện "đúng thời điểm" và nếu không ghép thì có lẽ không bao giờ có thể làm được. Ca mổ ghép tay đầu tiên trên thế giới đã được thực hiện một cách thần kỳ. Đây là ca ghép bàn tay mới cho bệnh nhân Phạm Văn Vương (H.Thanh Trì, Hà Nội), kíp mổ do GS-TSKH Nguyễn Thế Hoàng - Phó giám đốc Bệnh viện cùng các bác sĩ của Khoa Chấn thương chi trên và vi phẫu thuật thực hiện.

Trước đó, ngày 3.1, bệnh viện tiếp nhận một ca bệnh nặng và phức tạp do băng chuyền của máy tải gạch cuốn và đè ép trực tiếp lên tay trái từ vùng 1/3 dưới cẳng tay cho đến sát nách. Dù tính mạng bệnh nhân được cứu sống, tuy nhiên, theo dõi sau mổ cho thấy các khối cơ vùng cẳng tay và cánh tay vẫn tiếp tục hoại tử thứ phát và bội nhiễm. Vì phần chi thể từ cánh tay đến cẳng tay của chi thể chuẩn bị cắt cụt đang bị hoại tử và bội nhiễm thứ phát nên bàn tay sẽ được ghép đối diện với nguy cơ nhiễm trùng rất cao. Sau khi cân nhắc cẩn thận và kỹ lưỡng mọi nguy cơ có thể xảy ra, Ban Giám đốc bệnh viện và kíp phẫu thuật trong phiên hội chẩn đặc biệt trước mổ đã quyết định sẽ thực hiện ca mổ "ghép bàn tay mới" cho bệnh nhân.

Bệnh nhân Phạm Văn Vương hạnh phúc với cánh tay mới

Kíp mổ do GS-TSKH Nguyễn Thế Hoàng đứng đầu, sau 8 giờ ca ghép cẳng tay và bàn tay mới từ người hiến sống cho anh Vương đã thành công. Tất cả các cấu trúc giải phẫu đã phục hồi và bàn tay ghép đồng loại được tưới máu đầy đủ giống như tay bên lành. Theo GS Hoàng, sau 8 tiếng phẫu thuật căng thẳng, tất cả cấu trúc giải phẫu chức năng của chi ghép như da, gân cơ, xương, khớp, mạch máu, thần kinh... đã được phục hồi hoàn chỉnh và đầy đủ. Chi ghép sau mổ sống tốt và được tưới máu giống như chi bên lành.

Chia sẻ về tâm lý của mình khi thực hiện ca mổ, GS Hoàng cho biết: "Chúng tôi phải thực hiện ghép chạy đua với thời gian vì bàn tay người cho đang hoại tử dần, gấp gáp hơn nhiều so với thời gian lấy chi thể từ người cho chết não. Bốn năm qua, bệnh nhân Vương quen với một bàn tay trái bị mất hoàn toàn. Khi quyết định ghép, chúng tôi đứng trước nhiều trăn trở. Nếu chẳng may bệnh nhân ghép bị nhiễm trùng, nguy hiểm tính mạng thì sao. Nguy cơ bị thải ghép, ức chế miễn dịch liệu có bùng phát khiến không kiểm soát được nhiễm trùng trong khi chúng ta chưa có kinh nghiệm trong việc này. Nhưng nếu không ghép lúc này thì sẽ không biết đến bao giờ làm được”.

GS Hoàng cũng cho biết ghép tay khác với ghép các tổ chức khác, chi thể có nhiều cấu trúc da, mỡ dưới da, gân, xương, khớp, dịch khớp, mạch máu, thần kinh… tiềm ẩn nhiều kháng nguyên, thải ghép khó khăn hơn nhiều so với các các ca ghép khác. “Cấu trúc giải phẫu tổng hợp có 43 cơ vùng bàn tay dưới cẳng tay, khoảng 7-8 mạch máu lớn. Các khối cơ chức năng riêng rẽ, đòi hỏi phục hồi tất cả các cấu trúc. Việc ghép trên nền chi hiến có nguy cơ bội nhiễm nên có nguy cơ cao nhiễm trùng cho người nhận. Những kinh nghiệm liên quan đến chống thải ghép cũng mới bắt đầu làm nên hết sức lo lắng”, ông chia sẻ về thách thức.

Nhận định về thành công của các bác sĩ Bệnh viện Trung ương quân đội 108 , GS-TS Phạm Gia Khánh, Chủ tịch Hội Ghép tạng Việt Nam nói: "Tôi muốn dùng hai chữ "tuyệt vời". Kỹ thuật ghép chi thể đứt rời rất phức tạp, các nước tiên tiến đi trước chúng ta hàng chục năm nhưng cũng chưa thực hiện được ca ghép chi thể từ người cho sống. Họ muốn lắm chứ. Tuy nhiên hiếm có cơ hội bệnh nhân chấn thương đứt rời chi vẫn đủ điều kiện để ghép lại. Hơn nữa, không phải cơ sở nào cũng làm được. Quan trọng, nếu không quyết tâm, các bác sĩ không thể chớp được cơ hội ghép chi thể cho người bệnh từ chi thể đã buộc phải bỏ đi của người khác".

Trong 8 giờ đồng hồ vừa cắt chi thể người hiến, vừa tiến hành đánh giá bàn tay được hiến ghép cho người bệnh, GS Hoàng tự hào kể quá trình phẫu thuật hoàn toàn thuận lợi. Ba năm chuẩn bị kỹ lưỡng, đánh giá về ca ghép chi tiết nên kíp mổ gồm hơn 20 bác sĩ, điều dưỡng đã phối hợp vô cùng nhịp nhàng. Khi ghép xong, các bác sĩ theo dõi sát từng giờ, từng ngày tình trạng người bệnh, nếu xuất hiện nhiễm trùng, sẵn sàng cắt bỏ bàn tay cứu bệnh nhân.

"Tôi gần như ăn tết tại bệnh viện. Ngày nào cũng qua kiểm tra tình trạng bệnh nhân và thật mừng khi bệnh nhân phục hồi rất tốt. Tất cả các cấu trúc giải phẫu đã phục hồi và bàn tay ghép đồng loại được tưới máu đầy đủ giống như tay bên lành. Ngay sau mổ, anh Vương đã có thể tự vận động nhúc nhích được các ngón tay của bàn tay ghép. Chỉ hơn một tháng sau ghép, anh đã có thể sử dụng bàn tay ghép để cầm nắm một số các đồ vật thô. Kết quả phục hồi chức năng của người bệnh rất tốt" - GS Hoàng cho hay.

Được biết GS-TSKH Nguyễn Thế Hoàng là một trong 5 phẫu thuật viên chính tham gia ca ghép tay đầu tiên trên thế giới (năm 2008) ở Đức cho bệnh nhân bị cụt 2 tay sau tai nạn giao thông. "Khi trở về Việt Nam chúng tôi đã có chuẩn bị như thuốc men, danh sách bệnh nhân... để khi có thể sẽ thực hiện. So với ca ghép thực hiện ở Đức, hệ thống y tế có phát triển hơn và do đó thuận lợi hơn, một phần do bệnh nhân ghép ở cánh tay, chỉ có 4 cơ và mạch máu to hơn. Trong khi ca ghép này là ghép trên nền có nguy cơ bội nhiễm, 43 cơ và mỗi cơ có chức năng khác nhau, ê kíp hoàn toàn là các bác sĩ Việt Nam" - GS Hoàng nói.

Giáo sư Nguyễn Thế Hoàng cùng bệnh nhân trước khi mổ

Trao đổi với phóng viên về cảm nhận của mình sau khi được ghép tay, anh Vương cho biết: “Khi tôi mở mắt ra và thấy rằng mình đã có một bàn tay mới, tôi cảm thấy rất hạnh phúc. Tôi muốn gọi cho gia đình ngay lập tức nhưng đáng tiếc là khi đó tôi chưa thể sử dụng điện thoại”.

Trên thế giới, từ năm 1998 đến nay, chỉ có khoảng 89 ca ghép chi thể trên thế giới được thông báo trong y văn quốc tế. Các trường hợp được ghép đều lấy nguồn từ người cho chết não. Tại các nước Đông Nam Á, đến nay chưa có một ca ghép chi thể đồng loại nào được thông báo trong y văn thế giới.

Dạ Thảo (tổng hợp)