‘Nhà thơ thế giới’ và những trò bịp trong văn nghệ

Vụ việc một doanh nghiệp tư nhân tổ chức sự kiện Gala chung kết Du lịch và tài năng kỷ lục châu Á - Doanh nghiệp thương hiệu vàng Đất Việt - Doanh nhân tiêu biểu Việt Nam” tại Quảng Ninh vào ngày 22.12 đã tạo nên nhiều phản ứng trái chiều trong dư luận. Sự chú ý đổ dồn vào người phụ nữ có tên Tống Thu Ngân xuất hiện trên sân khấu cùng với lời giới thiệu của của đôi nam nữ MC về "Đại sứ quyền năng tâm tài đức Việt Nam 2022; Đại sứ trọn đời, Chủ tịch Hội đồng kỷ luật cấp cao Liên minh các nhà thơ thế giới; Phó chủ tịch Liên minh những người bảo vệ các nhà thơ thế giới; Chủ nhiệm nhiều câu lạc bộ thơ trên thế giới và Việt Nam…".

Xem video khoảnh khắc xuất hiện của "nhà thơ thế giới" Tống Thu Ngân: 

Làn sóng phản ứng về sự xuất hiện của “nhà thơ thế giới” cao nhất vẫn là từ các nhà thơ, nhà văn, nhà nghiên cứu phê bình văn học vì họ cho rằng "đây là điển hình của sự háo danh đến mức lố bịch và kệch cỡm", thậm chí nhạo báng nền thi ca Việt Nam bằng những danh xưng không giống ai từ một tổ chức xa lạ không ai biết, không ai thừa nhận.

Để biết rõ hơn về tổ chức Liên minh các nhà thơ thế giới (World Union of Poets) – nơi được cho là ngọn nguồn danh hiệu “nhà thơ thế giới” của bà Tống Thu Ngân, phóng viên Một Thế Giới đã có buổi trao đổi với tiến sĩ ngữ văn Hà Thanh Vân (Trường ĐH Hùng Vương, TP.HCM) về vấn đề này.

- Sau khi “nhà thơ thế giới” xuất hiện, trên trang cá nhân của chị có một số bài viết ngắn phản ứng khá gay gắt về hiện tượng này. Là một nhà giáo, người nghiên cứu khoa học xã hội, chị tìm hiểu câu chuyện như thế nào?

 - Khi sự kiện “nhà thơ thế giới” trở thành một hiện tượng trên mạng xã hội ở Việt Nam, đồng thời được lên báo khắp từ Nam ra Bắc như là một điển hình của sự háo danh đến mức lố bịch và kệch cỡm, tôi có chút tò mò về những tác phẩm thơ và các sáng tác của nhân vật này. Việc đầu tiên là tôi đi tìm website chính thức của Liên minh các nhà thơ thế giới (World Union of Poets) nhưng không thấy mà chỉ thấy một địa chỉ Facebook với 262 người theo dõi…

Trang này tự giới thiệu là “This is a page for the World Union of Poets and specifically for my work as well” (dịch: Đây là trang dành cho Liên hiệp các nhà thơ thế giới và đặc biệt dành cho tác phẩm của tôi nữa). Tuy nhiên tôi thấy bài post gần nhất là năm 2018, ngoài ra tôi không tìm được thông tin gì thêm.

Còn về  Tống Thu Ngân, tôi tìm tư liệu và thấy có một số thông tin như sau:  Chị sinh ngày 11.8.1955 tại Bến Tre, hiện nay sống tại thành phố Houston, bang Texas, Mỹ. Chị cho biết ­“nguyên là cựu giảng viên Trường đại học Sư phạm TP.HCM” (nguyên văn). Phải công nhận cái danh xưng đã "nguyên" lại còn "cựu" giảng viên thì thật vô cùng độc đáo và khác biệt theo kiểu “song chữ hợp bích” một cách... hoàn hảo.

Đặc biệt, chị mới bắt đầu sáng tác thơ từ năm 2016, tính đến nay là 6 năm mà có đến 1.742 bài thơ, trung bình mỗi năm làm được khoảng 290 bài, đó là con số kỷ lục. Nhưng nói đến văn chương thì cũng cần phải có những đánh giá công tâm để xem tầm vóc văn chương của nhân vật này như thế nào nữa.

- Vậy chị đánh giá như thế nào về thơ của bà Tống Thu Ngân?

 - Người xưa có câu “Y phục xứng kỳ đức” có nghĩa là ăn mặc ra sao cũng phải phù hợp với hoàn cảnh riêng của mình và hoàn cảnh chung của cộng đồng hay toàn xã hội. Nếu tác giả Tống Thu Ngân đã mạnh dạn xưng danh là “nhà thơ thế giới” thì người đọc chúng ta nhất thiết phải đọc một số tác phẩm của chị xem có xứng danh đúng như vậy không. Tôi không có trong tay tập thơ nào của chị, song tôi cũng cố gắng tìm ra được một số bài thơ của tác giả này được đăng tải trên mạng. Phải nói rằng thơ chị ở tầm mà tôi không biết nói thế nào. Tôi thấy những câu thơ trên mạng của chị hay bị sai chính tả dấu hỏi và ngã lẫn lộn.

Tôi nghĩ làm thơ là quyền của mọi người, tự gọi bản thân mình là nhà thơ cũng là quyền của mọi người. Chẳng có luật nào cấm người ta không được làm thơ, cũng như tự gọi mình là nhà thơ. Vì thế tác giả Tống Thu Ngân hoàn toàn có quyền làm thơ và tự coi mình là nhà thơ. Tuy nhiên việc lạm dụng danh xưng nhà thơ ở những sự kiện mang tính chất công cộng thì đó lại là một chuyện khác. Do vậy, sự chê cười của cộng đồng mạng mấy hôm nay đối với cái gọi là hiện tượng thơ ca này cũng là một điều dễ hiểu và không có gì lạ.

- Theo chị, đâu là nguồn cơn của hiện tượng tôn vinh, vinh danh trong đời sống văn học nghệ thuật ở Việt Nam?

 - Từ nhiều năm nay, tôi thỉnh thoảng nhận được một số email từ Việt Nam hay nước ngoài và cả những cuộc điện thoại có nội dung khá giống nhau. Đó thường là email trong đó có những câu như: Được biết bà là nhà khoa học nổi tiếng, chúng tôi trân trọng mời bà cung cấp những thông tin, hình ảnh về bản thân để chúng tôi vinh danh bà trong sách “Một ngàn nhà khoa học đương đại nổi tiếng thế giới”. Chúng tôi sẽ gửi sách cho bà sau khi bà gửi cho chúng tôi 300 USD để làm chi phí in sách và vận chuyển.

Có lần tôi nghe một cuộc điện thoại báo tin tôi được vinh danh trong cuốn “Những người họ Hà nổi tiếng ở Việt Nam” và dĩ nhiên kèm theo đó là 1 triệu đồng lệ phí. Tương tự như vậy, tôi cũng thường xuyên được chào mời nhận các danh hiệu như tiến sĩ danh dự, giáo sư danh dự của các trường đại học online vô danh vô thực, các viện nghiên cứu trời ơi đất hỡi nhan nhản ở khắp thế giới, cũng như danh hiệu công dân danh dự ở những thành phố nọ kia, thậm chí có thể có cả giấy chứng nhận cũng như gia huy, gia hiệu chứng minh bản thân tôi xuất thân từ một… dòng dõi quý tộc châu Âu, v.v… Tất cả đều kèm theo những khoản lệ phí từ vài chục đến vài trăm USD. Dĩ nhiên tôi chỉ cười và bỏ qua không trả lời vì biết đó là trò lừa đảo của một số cá nhân muốn đánh vào thói hám danh của con người. Họ thường gửi email, gọi điện thoại, hay công phu hơn là làm hẳn những website tô vẽ những tổ chức, viện, trường… với mọi danh xưng nọ kia để cho có vẻ đáng tin cậy.

 - Chị có thể nói rõ chuyện đó xảy ra trong lĩnh vực nào và đối tượng là ai?

- Bản thân tôi đã chứng kiến một số người trong giới nghiên cứu và giảng dạy đã mua những danh xưng như giáo sư danh dự, viện sĩ danh dự… nghe rất oai và kêu, sau đó đưa vào lý lịch khoa học của bản thân rồi đi khoe khắp nơi, thậm chí còn mở tiệc ăn mừng. Vì lý do tế nhị, tôi không nêu cụ thể một cái tên nào, song nhiều người trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn đều biết họ là những ai. Có thể họ là người đã biết hoặc không biết sự thật, nhưng họ đều có điểm chung là bị thói háo danh làm mờ mắt và thích có danh xưng để “giải quyết khâu oai”.

Tương tự như vậy, ở lĩnh vực sáng tác cũng thế. Nhiều tác giả văn chương cũng dược vinh danh dưới nhiều hình thức với những giải thưởng, danh xưng hay sách dịch ở những xứ sở nơi tận cùng thế giới rồi đi khoe khắp nơi. Trong đó đa phần là tác giả phải tự bỏ tiền túi để có cái danh đó. Nếu chịu khó tra cứu, tìm hiểu, chúng ta sẽ biết ngay giá trị thật của những tên gọi, danh hiệu, danh xưng, giải thưởng nhiều như nấm sau mưa…

Những cái bẫy lừa bịp trong văn học nghệ thuật ở khắp mọi nơi.

- Xin cảm ơn những chia sẻ của chị!

TS Hà Thanh Vân còn có biệt hiệu là "Sát thủ diệt đạo văn" do đã phát hiện và công bố hàng loạt luận văn của các cử nhân "xào nấu" từ nội dung của người khác. 

Hà Thanh Vân sinh năm 1974, bảo vệ luận án tiến sĩ ngữ văn năm 2004. Chị là đồng tác giả của khoảng 15 đầu sách đã xuất bản như "Văn hóa, văn học từ một góc nhìn" (2002), "Thơ văn nữ Nam Bộ thế kỷ XX" (2002), "Tiểu thuyết Nam Bộ cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX" (2004), "Từ điển tác phẩm văn xuôi Việt Nam hiện đại" (2 tập, 2006), "Nam Bộ nhìn từ văn hóa, văn học và ngôn ngữ" (2011)…; và hai đầu sách riêng, trong đó có "Văn học trẻ TP.HCM 1975 – 2000" (tập 1, NXB VHVN TP.HCM, 2011).