Nhà báo điều tra hay chỉ trích Điện Kremlin bị bắn chết ở Ukraine

Theo Reuters ngày 30.5, cảnh sát Ukraine viết trên mạng xã hội: ông Babchenko, 41 tuổi, chết vì những vết thương khi được đưa đến bệnh viện, sau khi bị bắn 3 phát súng vào lưng gần cổng vào chung cư của ông. Lúc đó, ông vừa rời khỏi nơi ở để mua bánh mì.

Vợ của nhà báo đã gọi điện thoại xin xe cứu thương, sau khi phát hiện chồng bà nằm trong vũng máu, trong khi cảnh sát Ukraine nghi thủ phạm đã phục kích, ra tay ám sát ông Babchenko vì hoạt động báo chí của ông. Cảnh sát trưởng Andriy Kryshchenko chưa nêu tên thủ phạm là ai, cho phát bức vẽ phác họa thủ phạm khoảng 40-45 tuổi, để râu bạc và đội mũlưỡi trai.

Nga tuyên bố không để cái chết của công dân bị rơi vào lãng quên

Vụ giết nhà báo Babchenko nhanh chóng thu hút sự chú ý của quốc tế. Ông Harlem Dsir, đại diện quyền tự do báo chí thuộc Tổ chức An ninh-hợp tác châu Âu (OSCE) nói ông bàng hoàng vì cái chết của ông Babchenko, kêu gọi chính quyền Ukraine lập tức điều tra rốt ráo.

Các quan chức Ukraine-Nga lập tức cáo buộc nhau về cái chết của ông Babchenko. Nghị sĩ Anton Gerashchenko là cố vấn của Bộ trưởng Nội vụ Ukraine, viết trên Facebook: “Chế độ Putin nhắm vào những người không chịukhuất phục. Hôm nay ở Kiev, nhà báo Nga nổi tiếng Arkady Babchenko bị bắn chết, một người luôn chống đối chế độ Putin, và là một người bạn của Ukraine”.

Ông Gerashchenko còn viết các nhà điều tra sẽ “xem xét khả năng các cơ quan tình báo Nga toan tính trừ khử những người nói lên sự thật đang xảy ra ở Nga và Ukraine”.

Nghị sĩ Nga Yevgeny Revenko nói: “Ukraine trở nên đất nước quá nguy hiểm cho các nhà báo. Chính phủ Ukraine không thể bảo đảm những quyền tự do cơ bản”.

Bộ Ngoại giao Nga nói các nhà báo bị giết nhưng kẻ thủ ác không bị Ukraine trừng phạt: “Những tội ác đẫm máu, đã trở nên phổ biến đối với chính quyền Kiev. Chúng tôi yêu cầu nhà nước Ukraine nỗ lực điều tra lập tức”.

Cơ quan điều tra liên bang Nga, giốngFBI của Mỹ, ra tuyên bố cuối ngày 29.5: đã mở cuộc điều tra về cái chết của nhà báo Babchenkovà “không cho phép tội ác dã man chống lại công dân Nga bị chìm vào lãng quên”.

Nhà báo chết trong “ngày chào đời thứ hai của tôi”

Nhà báo Babchenko từng là quân nhân Nga tham gia 2cuộc chiến đánh quân ly khai ở Chechnya, trước khi ông thuật lại các trải nghiệm kinh hoàng, nguy hiểm của một chiến binh ở trận tiền, trong cuốn hồi ký Cuộc chiến tranh của một người lính.

Trong hơn 10 năm, ông Babchenko là phóng viên chiến trường Nga, tường thuật chiến sự ở Gruzia năm 2008 và sau đó ở cuộc nội chiến Ukraine. Vài năm gần đây ông thường công kích chính phủ Nga. Ông chỉ trích Tổng thống Vladimir Putin sáp nhập Crimea năm 2014 và ủng hộ quân ly khai ở Đông Ukraine, can thiệp quân sự vào nội chiến Syria.

Ông Babchenko đưa tin Nga tung quân đánh thuê vào Syria, bắn hạ chiếc máy bay dân dụng MH-17 của hãng hàng không Malaysia Airlines hồi tháng 7.2014 ở Đông Ukraine.

Các chính khách thân chính phủ Nga chỉ trích ông Babchenko “đưa tin tiêu cực” về việc Nga đánh bom quân khủng bố ở Aleppo (Syria) và gọi quân Nga là “quân xâm lược hung hăng” đối với Ukraine.

Hồi tháng 2.2017, ông Babchenko rời khỏi Nga, nói đây là đất nước mà ông không còn cảm thấy an toàn.Đó là sau khi ông gây ra một vụ ầm ĩ trên Facebook, qua đó ông chỉ trích sự vô cảm trước cái chết của một đoàn quân nhạc, sau khi chuyến bay chở họ đến phục vụ văn nghệ cho các quân nhân Nga trú đóng ở Syria bị rơi hồi năm 2016.

Tiếp đó, địa chỉ nhà của vợ chồng Babchenko bị công bố, và ông bị dọa giết. Một số người đòi tước quốc tịch Nga của ông.

Ban đầu, ông Babchenko chuyển qua Cộng hòa Czech, rồi Israel trước khi quyết định sống ở Kiev và ông làm việc cho kênh tinh tức ATR.

Năm 2017, ông Babchenko viết trên báo Guardian: “Cỗ máy tuyên truyền đã vào cuộc, trải nghiệm của tôi rất đáng sợ và tôi phải bỏ nước ra đi”.

Tờ báo Anh nêu, trong ngày bị giết, ông Babchenko viết trên mạng xã hộivề sự kiện một tướng Ukraine không cho phép ông đáp chuyến trực thăng đã đầy người đến chiến trường miền Đông Ukraine vừa bùng nổ.

Sau đó chiếc trực thăng bị bắn rơi: “15 người chết. Tôi may mắn còn sống. Đó là ngày chào đời thứ hai của tôi”.

“Thành phố trú ẩn” Kiev không còn an toàn cho người chống đối

Vụ ám hại nhà báo Babchenko là án mạng mới nhất đối với một phần tử chống đối nổi tiếng ở Kiev, một thành phố trú ẩn của những phần tử chống Nga, và cũng là nơi xảy ra nhiều vụ ám sát mà nhiều năm qua vẫn chưa thể điều tra làm rõ.

Một số người chống đối chính quyền Nga đã bị giết ở Kiev trong vài năm gần đây.

Hồi tháng 7. 2016, nhà báo điều tra Pavel Sheremet người Belarus cũng bị giết chết bằng quả bom cài trong xe mà ông đang lái để đi làm cho báo điện tử Pravda ở Ukraine.

Chiếc xe do ông lái là của bạn gái Olena Prytula, người điều hành trang điện tử kể trên.

Cảnh sát Ukraine khám nghiệm chiếc xe của nhà báo Sheremet bị đánh bom - Ảnh: AP

Lúc đó, một quan chức Bộ Nội vụ Ukraine, ông Zoryan Shkiryak cho biết các nhà điều tra nghi quả bom có sức nổ từ 400 đến 600 gram thuốc nổ TNT, và nó được kích nổ từ xa. Ông cũng nói động cơ ám sát cũng do hoạt động báo chí của ông Sheremet, nhưng cũng không loại trừ do xung đột cá nhân hoặc thậm chí “sự liên quan của tình báo Nga”.

Nhà báo Sheremet thường phê phán các quan chức lãnh đạo Nga, Belarus và Ukraine, nên một số nhà báo nói có thể ông bị trả thù.

Nhà báo nữ Svetlana Kalinkina của kênh truyền hình Belsat, từng cùng ông Sheremet viết một cuốn sách về Tổng thống Alexander Lukashenko của Belarus, nói: “Bạn tôi không có quan hệ với bọn tội phạm và các doanh nhân. Ông ấy luôn nói các nhà báo không thể cầm súng, không thể gần gũi các chính khách vì sự thân cận đó ảnh hưởng tới sự độc lập của nhà báo”.

Chính phủ Tổng thống Ukraine Petro Poroshenko nói cái chết của ông Sheremet là “bi kịch khủng khiếp”, đề nghị các chuyên gia Mỹ và EU giúp điều tra.

Nhưng hai năm sau, một số nhà báo cũng nói cơ quan tình báo Ukraine đã tìm cách “nhấn chìm xuồng” cuộc điều tra vụ giết nhà báo Sheremet, người có quan hệ bạn bè với thủ lĩnh đối lập Boris Nemtsov (cũng bị giết ở Moscow).

Ông Sheremet từng là nhà báo truyền hình ở Minks (Belarus) và năm 1997, ông từng bị bắtdo ông tự quay phim xâm nhập Litva rồi trở về, để thực hiện một phóng sự về nạn buôn lậu, cho một đài truyền hình Nga.

Vụ này gây căng thẳng ngoại giao giữa Nga với Belarus. Do chính quyền gây sức ép, ông Sheremet qua Nga làm việc, rồi chuyển đến Ukraine. Ở đây, ông ủng hộ cuộc nổi dậy lật đổ Tổng thống thân Nga Viktor hồi đầu năm 2014. Ông cũng được Ủy ban Bảo vệ nhà báo trao giải thuởng tự do báo chí, và OSCE trao giải thưởng báo chí và dân chủ.

Hồi tháng 10.2017, một nữ chiến binh ly khai Chechnya, Amina Okuyeva bị giết trong một vụ đánh bom xe ở ngoại ô thủ đôUkraine.

Tháng 3.2017, nghị sĩ Nga lưu vong Denis Voronenkov bị bắn chết ngay trước cửa một khách sạn ở Kiev. Theo báo Guardian, vị nghị sĩ từng “xu nịnh” Điện Kremlin, nhưng rồi ông quay qua chống đối sau khi ông qua Ukraine sống hồi năm 2016.Ngành kiểm sát Ukraine nói ông Voronenkov bị giết theo “đơn đặt hàng” của một trùm tội phạm Nga.