Mỹ đạt cột mốc lịch sử với 1 triệu ca ghép tạng

Từ ca ghép tạng đầu tiên là một quả thận năm 1954, Mỹ đã trải qua 68 năm mới đạt đến cột mốc lịch sử nói trên. Tuy nhiên, các quan chức không tiết lộ ca ghép mới nhất là một quả thận hay các tạng khác.

Những người ủng hộ đã mở một chiến dịch mới để có thể đạt 1 triệu ca ghép tạng tiếp theo bằng cách khuyến khích người dân đăng ký hiến tạng.

Những sai phạm dẫn đến lãng phí nguồn tạng

Hệ thống ghép tạng của Mỹ đang ở thời điểm mang tính bước ngoặt khi ngày càng có nhiều ca ghép tạng mới, riêng năm ngoái đạt kỷ lục 41.356 ca. Tuy nhiên, có những chỉ trích đối với các chính sách và những sai phạm rõ ràng dẫn đến sự lãng phí tạng và làm chết người.

Sự phẫn nộ dâng cao hồi tháng 8 tại một phiên giải trình ở Thượng viện Mỹ, nơi mà các nghị sĩ đã quy trách nhiệm giám sát kém cỏi và sự cồng kềnh trong hệ thống thu gom tạng ghép của United Network for Organ Sharing (UNOS), tổ chức phi lợi nhuận ký hợp đồng công với chính phủ để điều hành hệ thống ghép tạng của Mỹ.  

Thượng nghị sĩ Elizabeth Warren nói với lãnh đạo UNOS: “Khi người dân mất mạng thì đó là trách nhiệm của quý vị”, và bà cùng các đồng nhiệm gợi ý cần phải loại bỏ UNOS.

Đáp lại, Tổng giám đốc UNOS Brian Shepard giải thích tổ chức vẫn tiếp tục thực hiện các bước để cải thiện nguồn cung tạng và sự bình đẳng trong phân phối tạng ghép. UNOS cũng sẽ chỉ mãn nguyện khi tất cả mọi người cần ghép tạng đều nhận được tạng.

Hồi đầu năm 2022, Viện Hàn lâm Khoa học, Kỹ thuật và Y tế Quốc gia Mỹ (NASEM, tổ chức tư vấn khoa học độc lập của chính phủ Mỹ) đã lập một báo cáo, trong đó đặt hạn chót trong 5 năm tới phải cải thiện từng phần trong hệ thống ghép tạng rất phức tạp này, vốn gồm các nhóm thu tạng từ người hiến tạng đã qua đời, các trung tâm ghép tạng là nơi quyết định tạng nào được sử dụng và các cơ quan chức năng phụ trách giám sát hai nhóm trên.

Bà Renee Landers, một chuyên gia về luật y tế của Đại học Suffolk, nói : “Ai cũng muốn thay đổi hệ thống ghép tạng để tốt hơn. Chỉ chú ý vào một lĩnh vực thì sẽ không đạt được mục tiêu này khi còn có quá nhiều mảnh ghép phải khít vào nhau”.

UNOS ngày 9.9 nói tại Mỹ hiện có hơn 400.000 người đang sống với tạng ghép hoạt động tốt. Và trong tổng số người được cứu sống mỗi năm, có hơn 105.000 người đang trong danh sách chờ được ghép thận, gan, tim hoặc các tạng khác. Trong khi đó, khoảng 17 người chết/ngày trong khi chờ được ghép tạng.

Tuy nhiên, báo cáo của NASEM nêu có nhiều tạng có thể sử dụng được lại không được thu từ người hiến tạng. Nhiều bệnh viện từ chối các tạng không hoàn hảo nhưng vẫn có thể đem lại một kết quả tốt cho đúng người cần. Thận là loại tạng được mong đợi nhất, vậy mà gần 1/4 số thận được hiến hồi năm ngoái lại bị vứt bỏ, các bệnh viện từ chối nhận vì nhiều lý do.

Một cuộc điều tra của Ủy ban Tài chính Thượng viện Mỹ còn nêu thêm nhiều vấn nạn khác, gồm các lần xét nghiệm kém chất lượng từ năm 2008 đến 2015 đã khiến 249 người được ghép vướng phải các bệnh từ tạng ghép, trong đó có 70 người qua đời. Trong các trường hợp khác, tạng được chở từ bệnh viện này qua bệnh viện khác đã bị thất lạc lúc vận chuyển, hoặc thời gian vận chuyển quá dài nên tạng không sử dụng được nữa.

Dù đáng lẽ các sai phạm này không được xảy ra, nhưng chúng chỉ là một phần nhỏ trong hàng chục ngàn ca ghép trong giai đoạn trên.

Các tiến triển mới của hoạt động ghép tạng ở Mỹ

Các giải pháp cho các vấn nạn phổ biến - gồm cấp thêm tạng và bảo đảm chúng được sử dụng - vẫn còn ít, nhưng đang có những tiến triển sau đây:

+ Số ca ghép tạng tăng 16% trong năm 2021 (và tăng 23% nơi nhóm bệnh nhân da màu) được cho là nhờ UNOS yêu cầu thay đổi cách phân phối, qua đó cho phép thận được chuyển đến người bệnh nặng hơn thay vì ưu tiên cho các bệnh viện gần nơi tạng được hiến.

+ Hồi tháng 7, UNOS khuyến cáo các bệnh viện ngưng sử dụng một công thức xét nghiệm chức năng thận, vì công thức này có thể đánh giá thấp nhu cầu ghép thận của người da màu và khiến họ phải chờ lâu hơn so với người bệnh da trắng.

+ Vài tổ chức thu gom tạng do người chết hiến tặng (gọi là OPO) đã đạt tỷ lệ thu gom cao hơn các OPO khác. Chương trình bảo hiểm y tế liên bang Medicare trong năm nay đã phê chuẩn các quy định mới, qua đó đòi hỏi sự cải thiện hoặc các đơn vị ghép tạng có thành quả kém có thể bị đóng cửa từ năm 2026.

+ Các OPO miễn cưỡng thu gom tạng kém hoàn hảo vì họ biết các bệnh viện gần sẽ không tiếp nhận. Chẳng hạn vài bệnh viện luôn từ chối thận của người hiến tạng đã hơn 70 tuổi hoặc bị tiểu đường.

Nhưng tỷ lệ chấp nhận thận của các trung tâm ghép tạng sẽ sớm được giám sát, như một biện pháp bảo đảm chất lượng mới. Để sẵn sàng, hàng chục bệnh viện đang sử dụng hệ thống sàng lọc máy tính mới nhằm loại ngay những đề nghị hiến tạng mà họ không có ý định tiếp nhận.

Việc không nhận các tạng này sẽ cho phép các tạng được hiến nhanh chóng đến các trung tâm ghép tạng, trước khi tạng bị ủ đá quá lâu nên không còn sử dụng được.

Trung tâm ghép tạng của Đại học Yale hiện nổi tiếng ghép thành công những quả thận kém hoàn hảo. Giám đốc trung tâm là bác sĩ chuyên khoa thận Richard Formica, nói: “Bạn không thể chỉ trích việc các OPO không nhận tạng nếu bạn không bắt đầu quy trách nhiệm cho những quyết định mà các chương trình ghép tạng đã thực hiện. Chúng ta phải có những cách mới để khuyến khích người ta thay đổi hành vi”.