Liên minh tình báo 5 nước hợp lực gia tăng đối phó Trung Quốc

Nhóm Five Eyes và Trung Quốc đang đối đầu trên nhiều “mặt trận”, từ cách ứng phó dịch COVID-19, vấn đề Hồng Kông, mạng lưới mạng 5G... Các nước thành viên trong liên minh dường như hiểu được rằng nếu đối đầu riêng rẽ với Trung Quốc thì sẽ khó hiệu quả.

Dấu hiệu cho thấy sự hợp tác giữa liên minh tình báo bắt đầu từ 2 năm trước khi Canada bắt giám đốc tài chính Huawei Mạnh Vãn Châu theo yêu cầu của Mỹ với cáo buộc vi phạm lệnh trừng phạt của Washington đối với Iran.

Vụ việc đã khiến Bắc Kinh tức giận, coi đây là hành động nhằm kiềm chế sự phát triển kỹ thuật của Trung Quốc. Trong vài tuần sau, Bắc Kinh đã bắt 2 công dân Canada với cáo buộc phạm tội liên quan tới an ninh quốc gia Trung Quốc, động thái dường như là để đáp trả chính quyền Ottawa.

Mỹ sau đó cũng đã áp hàng loạt lệnh hạn chế về giao lưu khoa học và kỹ thuật với Trung Quốc, ban hành quy tắc hạn chế cấp thị thực cho các nhà nghiên cứu Trung Quốc. Căng thẳng tiếp tục gia tăng khi COVID-19 bùng phát tại Vũ Hán, Trung Quốc. Mỹ cáo buộc Trung Quốc che giấu dịch và làm mầm bệnh lây lan gây thiệt hại nghiêm trọng cho thế giới khiến hàng triệu người nhiễm và hàng trăm nghìn người tử vong.

Trong khi đó, Thủ tướng Úc Scott Morrison kêu gọi mở cuộc điều tra quốc tế độc lập về nguồn gốc COVID-19. Đáp trả, Bắc Kinh áp mức thuế 80% đối với lúa mạch Úc và đình chỉ nhập khẩu từ 4 nhà sản xuất nông nghiệp Úc, đồng thời khuyến cáo người dân Trung Quốc không đến Úc, cũng như cảnh báo du học sinh nước này cân nhắc rủi ro khi học tập tại Úc.

Tháng trước, Mỹ và Anh cũng đồng lòng chỉ trích quyết định của Trung Quốc khi quốc hội nước này quyết định áp luật an ninh quốc gia lên Hồng Kông. Washington tuyên bố xóa bỏ quy chế đối xử đặc biệt với Hồng Kông, còn London sẵn sàng để ngỏ hàng triệu thị thực cho người dân đặc khu của Trung Quốc và mở ra cho họ con đường trở thành công dân Anh.

Georgina Downer, người đứng đầu công ty tư vấn chiến lược và địa chính trị Tenjin (Úc) cho biết có những dấu hiệu rõ ràng rằng liên minh Five Eyes đang gia tăng phối hợp để đối phó với Trung Quốc.

“Chúng tôi chắc chắn đang thấy sự hợp tác ngày càng tăng giữa các quốc gia Five Eyes về phản ứng của họ với Trung Quốc, bằng chứng là họ đã nhanh chóng đưa ra tuyên bố chung về Hồng Kông và tuyên bố đối thoại kinh tế Five Eyes để điều phối sản xuất hàng hóa chiến lược. Sự thay đổi nhanh chóng về mặt chính sách liên quan tới mạng lưới 5G ở Anh và sự đồng thuận giữa các nước trong liên minh về việc lập nhóm D10 gồm các quốc gia dân chủ có chung chí hướng hợp tác trong lĩnh vực 5G là ví dụ”, bà Downer nhận định.

Chuyên gia này cho rằng hiện có một nỗ lực đồng lòng và công khai hơn giữa các thành viên của liên minh tình báo 5 nước trong việc tập trung vào hợp tác kinh tế giữa các nước chia sẻ các giá trị và tư duy chiến lược.

Li Lianjun, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Úc thuộc Đại học Ngoại ngữ Bắc Kinh (Trung Quốc) cho rằng các thành viên của liên minh Five Eyes đang hợp tác chặt chẽ hơn.

“Không ngạc nhiên nếu Five Eyes phối hợp với nhau để đối đầu với Trung Quốc, và thậm chí là nhóm G7 mở rộng cũng hoạt động cùng nhau theo hướng tương tự. Thủ tướng Úc Scott Morrison đang tích cực kiên quyết chống lại Trung Quốc, và điều đó rất tệ cho mối quan hệ song phương. Dường như ông Morrison sẵn sàng hy sinh lợi ích thương mại với Trung Quốc để đứng lên vì giá trị của mình”, chuyên gia Li cho hay.

Ông John Blaxland, giáo sư nghiên cứu tình báo tại Đại học Quốc gia Úc, cho rằng sự đồng thuận của các thành viên trong liên minh Five Eyes là dấu hiệu cho thấy lối “ngoại giao chiến lang” của Trung Quốc đã phản tác dụng.

"Nếu ngoại giao chiến lang nhằm đe dọa các hành vi bất hợp pháp, nó thực sự đã bị phản tác dụng vì hiện đã có sự liên kết giữa các nước Five Eyes, giữa các bộ trưởng và chính phủ ngoài lĩnh vực tình báo, và họ khá vui mừng thừa nhận điều này", ông Blaxland nhận định.

“Giờ đây sự gắn kết của liên minh giữa các bộ trưởng, các cơ quan chính phủ đã mở rộng hợp tác bên ngoài lĩnh vực tình báo”, ông nói thêm và cho rằng sự hợp tác trong tương lai sẽ không chỉ dừng ở 5 nước.

Theo ông Blaxland, Pháp, Đức, Nhật Bản cũng có quan hệ thân thiện với liên minh Five Eyes và họ sẵn sàng có thể cùng hợp tác để đối phó với các động thái của Trung Quốc.

Shi Yinhong, một chuyên gia về các vấn đề Mỹ tại Đại học Nhân dân Trung Quốc, cho biết áp lực của Five Eyes sẽ làm phức tạp thêm sự phát triển của Trung Quốc, vốn đang gặp khó khăn về kinh tế.

Tuy nhiên, Lu Xiang, một nhà nghiên cứu tại Viện Khoa học xã hội Trung Quốc, cho biết mối đe dọa đối với Trung Quốc có thể không lớn. “Tất cả các thành viên trong Five Eyes là các quốc gia có chủ quyền. Mỗi nước sẽ có tính toán và chương trình ngoại giao riêng. Tôi không tin rằng 4 quốc gia này sẽ theo Mỹ ở mọi bước. Tất nhiên, họ sẽ có một số sự phối hợp như các đồng minh truyền thống, nhưng tôi không nghĩ họ có thể một lòng một dạ với nhau”, ông nói.

Hoàng Vũ (theo SCMP)