Liên kết vùng để cùng nhau ứng phó hạn mặn tại ĐBSCL

Cao điểm xâm nhập mặn

Theo ông Lê Đình Quyết, Trưởng phòng Dự báo, Đài Khí tượng thủy văn (KTTV) khu vực Nam Bộ, từ nay đến cuối tháng 4 khu vực ĐBSCL vẫn ít xuất hiện mưa, nắng nóng tiếp diễn liên tục sang tháng 5. Những đợt nắng nóng này sẽ tiếp tục kéo dài không chỉ ở vùng ĐBSCL mà còn diễn ra tại Đông Nam Bộ.

Nắng nóng vẫn gay gắt, lượng bốc hơi mạnh, nguồn nước từ thượng nguồn thấp nên xâm nhập mặn vẫn tiếp tục xảy ra tại các tỉnh ĐBSCL. Theo dự báo, từ nay đến cuối tháng 5, ĐBSCL còn diễn ra các đợt xâm nhập mặn tăng cao (từ ngày 8 - 14.4, 23 - 28.4 và 6 - 12.5), trong đó đợt xâm nhập cao nhất vào các ngày 8 - 14.4; ranh mặn 4g/l tại các cửa sông như Vàm Cỏ từ 80-95km, các cửa sông Cửu Long từ 50-65km, sông Cái Lớn từ 45-55km.

“Do mùa khô năm 2024 khả năng cao sẽ có ít mưa trái mùa, nguồn nước từ sông Mê Kông sẽ chảy về thấp, kết hợp với gió đông bắc mạnh, tình trạng hạn hán và xâm nhập mặn sẽ tới sớm với mức độ gay gắt hơn. Vì vậy lãnh đạo Đài KTTV khu vực Nam Bộ liên tiếp chỉ đạo các Đài KTTV tỉnh ra những bản tin dự báo, cảnh báo hạn dài, tập trung vấn đề khô hạn, xâm nhập mặn, tham mưu cho địa phương bố trí mùa vụ cây trồng để tránh thiệt hại do thiếu nước sinh hoạt, sản xuất. Các đài ở tỉnh cũng luôn trao đổi, tham mưu cho đơn vị vận hành các hệ thống cống ngăn mặn, ngăn triều để đưa ra quy trình vận hành hợp lý, hiệu quả”, ông Lê Đình Quyết nhấn mạnh.

Theo nhận định của Đài KTTV khu vực Nam Bộ, xâm nhập mặn năm nay diễn ra sớm. Từ giữa tháng 11.2023, hạn mặn đã xuất hiện đi sâu vào nội đồng, đợt mặn từ ngày 8 - 13 ranh mặn 4g/l vào sâu 40-50km, có nơi sâu hơn; ranh mặn 1g/l tại Tiền Giang có nơi xâm nhập sâu tới 70km. Tình hình xâm nhập mặn trên các sông chính tại Bến Tre giảm chậm từ ngày 14 đến các ngày 18 - 19, tăng trở lại từ ngày 19 - 20.3.2024.

Đến thời điểm hiện tại, mức độ xâm nhập mặn tại Tiền Giang, Bến Tre cao hơn so với năm 2016. Cụ thể, tại Bến Tre sáng 26.3, độ mặn 1g/l xâm nhập tại Cửa Đại khoảng 69km, sông Hàm Luông 72km, sông Cổ Chiên 58km, giảm hơn so với đợt sâu nhất đầu mùa đến nay (8 - 13.3). Tiền Giang có độ mặn lớn nhất thực đo tại các vùng cửa sông xuất hiện đầu tuần ở mức cao hơn so với cùng kỳ năm 2016. Qua khảo sát ở huyện Gò Công Tây, Gò Công Đông cho thấy nhiều con kênh đã cạn nước. Dự kiến nguồn nước còn lưu trữ trong các kênh nội đồng có thể sử dụng tối đa trong 10 ngày tiếp theo. Trong đó, một số tuyến kênh chính lấy nước đưa về phía biển chỉ còn giữ nước chân nhằm tránh sạt lở.

Theo Phó chủ tịch UBND tỉnh Tiền Giang Phạm Văn Trọng, xâm nhập mặn năm 2024 ở địa phương đến sớm hơn, lấn sâu hơn so với trung bình nhiều năm. Độ mặn ở khu vực sông Tiền sẽ còn cao hơn so với cùng kỳ các năm 2016, 2021 và 2023.

Theo nhận định của các cơ quan chuyên môn, tình hình xâm nhập mặn mùa khô năm 2023-2024 trên địa bàn tỉnh Bến Tre đạt mức cao nhất trong tháng 3.2024.

Theo Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh Tiền Giang, xâm nhập mặn ở tỉnh này sẽ tiếp tục tăng cao và đạt đỉnh trong vài ngày tới. Trước diễn biến gay gắt trên, tất cả các cống ngăn mặn tại vùng dự án ngọt hóa Gò Công, dự án Bảo Định, dự án Phú Thạnh - Phú Đông, cống Xuân Hòa tại huyện Chợ Gạo sẽ đóng để ngăn mặn.

Người dân chủ động ứng phó hạn mặn

Chia sẻ về những thuận lợi và khó khăn trong công tác ứng phó xâm nhập mặn mặn, Chủ tịch UBND tỉnh Bến Tre Trần Ngọc Tam cho hay hiện nay tỉnh đang được Chính phủ cũng như các bộ ngành quan tâm đầu tư xây dựng nhiều dự án, công trình thủy lợi và cấp nước quan trọng, góp phần nâng cao năng lực tưới tiêu trong sản xuất nông nghiệp cũng như cấp nước sinh hoạt cho người dân nông thôn.

Các công trình được đầu tư đã và đang phát huy hiệu quả ngăn mặn, trữ ngọt. Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền về phòng chống và ứng phó với hạn mặn đã được các ngành, các cấp quan tâm chỉ đạo thực hiện một cách đồng bộ và được sự hưởng ứng, đồng thuận của nhân dân.

Theo lãnh đạo UBND tỉnh Bến Tre, người dân trên địa bàn tỉnh đã có ý thức và chủ động hơn trong công tác ứng phó với tình trạng xâm nhập mặn. Tuy nhiên, hệ thống công trình thủy lợi của tỉnh vẫn chưa hoàn thiện, đặc biệt là hệ thống thủy lợi bắc và nam Bến Tre đang trong quá trình đầu tư và Dự án quản lý nước (JICA3) vẫn đang triển khai, do đó tỉnh Bến Tre vẫn chưa thể hoàn toàn kiểm soát được nguồn nước ngọt trong tình hình xâm nhập mặn diễn biến khốc liệt và kéo dài.

Hơn nữa, tình trạng xâm nhập mặn cao đã ảnh hưởng đến nguồn nước thô của các nhà máy nước nông thôn, dẫn đến độ mặn sau xử lý tăng cao theo diễn biến xâm nhập mặn. Ngoài ra, việc nâng cấp mạng lưới cấp nước và công nghệ lọc mặn cũng gặp nhiều hạn chế do phạm vi cấp nước của các nhà máy rộng, dàn trải tại các khu vực nông thôn, dân cư ít tập trung.

Để giúp người dân thích ứng trong sản xuất và sinh hoạt, UBND tỉnh Bến Tre đã tập trung vào công tác tuyên truyền, cung cấp thông tin kịp thời về tình hình nguồn nước và xâm nhập mặn thông qua các phương tiện truyền thông như báo chí, đài phát thanh, cổng thông tin của tỉnh và mạng xã hội Zalo, Facebook... Đồng thời, tỉnh cũng tăng cường đào tạo, hỗ trợ kỹ thuật để chuyển đổi cơ cấu cây trồng và vật nuôi phù hợp với điều kiện môi trường.

Ngoài ra, các địa phương cũng tiếp tục khuyến khích sáng tạo và nhân rộng các mô hình thích ứng hiệu quả trong sản xuất cũng như trữ nước ngọt, nhằm giúp người dân nâng cao khả năng thích ứng với tình trạng xâm nhập mặn.

Liên kết vùng để cùng nhau ứng phó hạn mặn

Lãnh đạo UBND tỉnh Bến Tre cũng cho biết địa phương đã có những giải pháp công trình và phi công trình có thể dùng trong liên kết vùng nhằm ứng phó với tình trạng hạn mặn ngày càng gay gắt. Cùng với đó là các giải pháp cụ thể để khắc phục tình trạng thiếu nước sản xuất và sinh hoạt cho người dân.

“Thực hiện liên kết vùng để cùng ứng phó hạn mặn được xem là một trong các giải pháp quan trọng trong tình hình xâm nhập mặn ngày càng gay gắt, đặc biệt là trong vùng ĐBSCL. Trước những tác động đã và đang diễn ra, cùng với các dự báo về tình hình an ninh nguồn nước trong khu vực, trong thời gian tới, nguồn nước về ĐBSCL ngày càng bất lợi hơn, khả năng thiếu nước không chỉ xảy ra ở những năm cực đoan hạn, mà còn có thể xảy ra ở những năm bình thường. Vì vậy, việc liên kết vùng để cùng nhau ứng phó là rất cần thiết”. Ông Trần Ngọc Tam, Chủ tịch UBND tỉnh Bến Tre nhấn mạnh.

Thông tin thêm về việc liên kết vùng để cùng nhau ứng phó với hạn mặn, lãnh đạo UBND tỉnh Bến Tre cho biết hiện nay tỉnh này đang hợp tác với các đơn vị chức năng triển khai dự án Trạm bơm nước thô Cái Bè và hệ thống tuyến ống truyền tải, với mục tiêu cung cấp nguồn nước thô cho các nhà máy sản xuất, cung cấp nước sạch hiện hữu và tương lai trên địa bàn 3 tỉnh Tiền Giang, Long An và Bến Tre. Đồng thời, tỉnh Bến Tre cũng đề xuất một số dự án khác để cùng nhau thích ứng với biến đổi khí hậu nói chung và xâm nhập mặn nói riêng.

Cụ thể, đó là dự án hỗ trợ phát triển kinh tế nông nghiệp bền vững từ nguồn KOICA (Cơ quan Hợp tác quốc tế Hàn Quốc), dự kiến thực hiện tại 2 tỉnh Bến Tre và Trà Vinh, với mục tiêu phát triển sản xuất nông nghiệp xanh - bền vững, kết nối chuỗi giá trị và thích ứng với biến đổi khí hậu bằng cách hấp thụ và giảm thiểu phát thải khí nhà kính.

Ngoài ra, tỉnh Bến Tre cũng đã kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, các cơ quan Trung ương và các viện, trường nghiên cứu đánh giá tính khả thi của dự án cống điều tiết nước trên sông Hàm Luông, nhằm điều tiết nguồn nước và hạn chế tình trạng xâm nhập mặn tại tỉnh Bến Tre và các tỉnh lân cận.

Về lâu dài, tỉnh tiếp tục đẩy nhanh tiến độ các công trình, dự án thủy lợi để sớm đưa vào sử dụng, hoàn thiện hệ thống thủy lợi bắc và nam Bến Tre. Tỉnh cũng kiến nghị Trung ương đầu tư một số công trình trọng điểm thuộc Dự án Quản lý nước Bến Tre (JICA3) và các công trình thủy lợi quan trọng khác trong giai đoạn đến năm 2030, nhằm đảm bảo đạt mục tiêu chủ động trong việc sử dụng nguồn nước ngọt để phục vụ sản xuất và sinh hoạt trên địa bàn tỉnh, theo quy hoạch đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.