Hệ lụy sức khỏe từ gốc tự do và các căn bệnh thời đại (kỳ 1)

Kỳ 1:Khủng hoảng giấc ngủ và nguy cơ đột quỵ

Mất ngủ thường kết hợp với stress làm suy nhược cơ thể, giảm sức đề kháng và là yếu tố nguy cơ cao gây các bệnh lý não nguy hiểm như suy giảm trí nhớ, trầm cảm, đặc biệt là đột quỵ (hay còn gọi là Tai biến mạch máu não - TBMMN).

Nhiều hệ lụy sức khỏe vì “sống chung” với mất ngủ

Theo Quỹ giấc ngủ Vương quốc Anh, hiện có khoảng 30% dân số bị mất ngủ. Tương tự tại Mỹ, cứ 3 người trưởng thành thì có một người không ngủ đủ 7 giờ/đêm, theo báo cáo của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC).

Theo PGS.TS Vũ Anh Nhị, Chủ tịch Hội Thần kinh học TP.HCM, tình trạng mất ngủ thường được xem là đặc trưng của tuổi già do chức năng cơ thể suy giảm. Tuy nhiên, tác động của cuộc sống hiện đại như áp lực công việc, lạm dụng rượu bia, lướt mạng xã hội… đang khiến con người, đặc biệt là người trẻ ngày càng ngủ ít đi, góp phần thúc đẩy “khủng hoảng giấc ngủ toàn cầu”. Theo thống kê của Hiệp hội Rối loạn lo âu Mỹ (ADAA), 3/4 người trưởng thành có giấc ngủ bị tác động bởi tình trạng lo âu, stress.

Các biểu hiện về rối loạn thể chất và tinh thần do mất ngủ tác động đến não dễ nhận biết như: mệt mỏi và buồn ngủ ban ngày; rối loạn tâm trạng và khó khăn về nhận thức… ảnh hưởng trực tiếp đến làm việc, giao tiếp. Hiệp hội giấc ngủ quốc gia Mỹ (NSF) cảnh báo, người bị mất ngủ có nguy cơ lo lắng gấp 17 lần, nguy cơ trầm cảm cao gấp 10 lần so với người bình thường và hàng loạt các rối loạn tâm thần khác.

Ngoài những hệ lụy dễ nhận biết như suy giảm khả năng nhận thức và các rối loạn tâm lý, mất ngủ còn đặc biệt nguy hiểm do tình trạng này thường khởi phát và thúc đẩy nhiều căn bệnh tiềm ẩn: đau đầu, tăng huyết áp, đặc biệt là nguy cơ đột quỵ. Mới đây, nghiên cứu của các chuyên gia ĐH Y khoa Icahn (Mỹ) cho thấy, ngủ dưới 5 giờ mỗi đêm sẽ làm tăng nguy cơ đột quỵ lên 83% so với ngủ đủ giấc (từ 7-8 giờ). Với người trẻ (18 – 35 tuổi) bị thiếu ngủ nguy cơ nhập viện vì đột quỵ cao gấp 8 lần so với người ngủ đủ giấc.

Đâu là mối liên hệ giữa đột quỵ và mất ngủ?

PGS.TS Vũ Anh Nhị lý giải mất ngủ chịu tác động từ nhiều yếu tố nội và ngoại sinh như: bệnh tật, ánh sáng, tiếng ồn, căng thẳng tâm lý, áp lực cuộc sống.. Tuy nhiên, nghiên cứu bằng phương pháp sinh học phân tử, các nhà khoa học chỉ ra, mất ngủ liên quan chặt chẽ đến tình trạng căng thẳng, stress và quá trình trao đổi chất liên tục của cơ thể kích thích sản sinh quá mức các gốc tự do.

Khi gia tăng mất kiểm soát, gốc tự do sẽ tấn công vào tất cả các cơ quan trong cơ thể nhưng tập trung nhiều nhất tại não. Gốc tự do làm tổn thương nội mạc mạch máu, kích thích hình thành các mảng vữa xơ dẫn đến hẹp lòng động mạch gây thiếu máu não. Tình trạng này làm cho tế bào thần kinh không được cung cấp đủ oxy và dưỡng chất khiến các dẫn truyền thần kinh rối loạn, hoạt động của trung khu điều khiển giấc ngủ tại não sai lệch gây ra tình trạng mất ngủ.

Qúa trình tiến triển của xơ vữa động mạch và thiếu máu não do mất ngủ kéo dài được xem là yếu tố nguy cơ cao khởi phát đột quỵ. Khi mảng xơ vữa ngày càng dày lên, bong ra kết hợp cùng các yếu tố khác hình thành cục huyết khối có thể kẹt lại tại nhiều vị trí trong mạch máu não, gây tắc mạch, thậm chí vỡ mạch làm xảy ra tình trạng đột quỵ.

Cùng với sự tăng sinh quá mức của gốc tự do, mất ngủ làm nặng thêm các bệnh lý như béo phì, cao huyết áp, rối loạn mỡ máu, tim mạch – vốn là yếu tố nguy cơ cao gây đột quỵ. Vì thế, nếu không có biện pháp ngăn chặn sự tăng sinh của gốc tự do và các yếu tố nguy cơ liên quan đến mất ngủ thì đột quỵ rất dễ xảy ra.

Giải pháp khôi phục giấc ngủ tự nhiên, phòng nguy cơ đột quỵ

Xác định mối liên hệ giữa mất ngủ và đột quỵ liên quan đến gốc tự do, các nhà khoa học cho rằng, để có giấc ngủ ngon, đúng sinh lý giúp ngăn ngừa nguy cơ đột quỵ cần có giải pháp cải thiện mất ngủ từ gốc bằng cách kiểm soát, “dọn dẹp” gốc tự do và chăm sóc não bộ.

Các nhà khoa học Mỹ đã tìm thấy hai hoạt chất sinh học thiên nhiên quý Anthocyanin và Pterostilbene trong Blueberry (sinh trưởng ở Bắc Mỹ) được chứng minh có tác dụng ưu việt chống gốc tự do. Hai hoạt chất này có khả năng vượt qua hàng rào máu não, trung hòa các gốc tự do trong lòng mạch máu; ngăn chặn và làm chậm sự hình thành mảng vữa xơ, huyết khối; tăng cường vận chuyển oxy và dưỡng chất lên não giúp cơ thể dễ đi vào giấc ngủ, ngủ không gián đoạn.

Đồng thời hai hoạt chất trong Blueberry còn kích hoạt các men chống gốc tự do tự nhiên của cơ thể, khôi phục chức năng truyền dẫn thần kinh và đảm bảo hoạt động của trung khu thần kinh điều khiển giấc ngủ tự nhiên. Từ đó, giúp phục hồi các chức năng não bộ, phòng tránh nguy cơ tổn thương não, đột quỵ.

Ngoài việc bổ sung dưỡng chất, mỗi người nên có kế hoạch làm việc hợp lý, hạn chế căng thẳng, stress; nên duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý và vận động thường xuyên; hạn chế bia rượu, không hút thuốc lá…để bảo vệ và nâng cao sức khỏe cơ thể.

Xem video phương pháp từ thiên nhiên giúp chống gốc tự do, cải thiện mất ngủ