Đầu năm tản mạn về loài hoa cúc của thành phố hoa

Đặc điểm chung của các loài hoa cúc là "diệp bất ly chi, hoa vô lạc địa" nghĩa là lá khô vẫn không lìa cành hoa tàn không rơi xuống đất và là họ hoa "thiên tư bách thái" - có trăm dáng ngàn vẻ.Chỉ riêng về kích thước thì dã quỳ tên khoa họcChrozophora tinctorialà cây bản địa lớn nhất trong họ cúc,đường kính hoa khoảng 20cm,thường gặp bên những nẻo đường Tây Nguyên.Đây là một trong hai loài hoa báo mùa ở Đà Lạt: hoa phong huệ nở báo mùa mưa đã tới, còn hoa dã quỳ báo mùa khô đã sang. Cây cho hoa nhỏ nhất trong họ cúc là thanh hao hoa vàng -Artemisia annua-phân bố tự nhiên ở các tỉnhtrung duBắc Bộ, được đưa vào Đà Lạt 1989, đường kính hoachỉ 0,5-1mm. Thanh hao hoa vàng có thể mix với nhiều hoa khác, song nó có "sứ mệnh" đểchiết suất artemisininlàm thuốccắt cơn sốt rét.

Hoa Atichaut, tên khoa họcCynara scolymusxuất xứ châu Âu,có hình thái lạ nhất trong họ cúc, các nhà cắm hoatheo mùa tự nhiên (nhưIkebana)đôi khi cũng sử dụng Aritchaut để tạo nên những tác phẩm gây nhiều ấn tượng. Nhưng chủ yếu Artichaut là dược liệu và thực phẩm cao cấp.Cây cúc bạc,loài bản địa của nước ta, tên khoa họcThespis tonkinensis(trong đó tonkin theo Latin làBắc Bộ)vào Đà Lạt năm 1930, là thực vật có màu sắc lạ nhất trong họ cúc: toàn thân cành lá như được phủ một lớp phấn bạc, là điểm nhấn tuyệt vời trong không gian xanh.Cúcbất tử, tên khoa họcHelichrysum bracteatumnguồn gốc châu Úc, được nhập nội vào Đà Lạt đầu thế kỷ 20. Đây là loài hoa có cấu tạo đặc biệt trong họ cúc, tập trung ở đỉnh thân cành, bên tronghoàn toàn hình ống màu vàng nhạt hoặc phớt hồng, ngoài có nhiều lá bắc cứng khi khô không bị héo và vẫn giữ được màu sắc vàng - hồng - tím tươi tắn...

Hầu hết các giống cúc ngoại khi đến Đà Lạt đều được đồng bào ta đặt cho tên Việt nhưcúc đồng tiền nguồn gốcchâu Phi,cúcthạch thảo xuất xứ Nam Âu,cúc mắt huyền và cúc hướng dương quê hươngHà Lannổi tiếng trong tranhVanGogh.Tuy vậy, cũng còn một số loài cúc vẫn giữ tên Pháp:hoaCalimero xanh, trắng, vàng tươi trẻ;hoa Marguerite màu trắng tinh khiết... Những năm gần đâyCông ty Hoa Yêu Thương (TP. HCM) và Đà Lạt Hasfarmcòn giới thiệu những giống Maguerite mới, được gọi là cúc họa mi, có nhiều màu sắc như: hồng, vàng, trắng, đỏ…cùng các giốngcúc Pingpong rất bắt mắt. Có một loài cúc mà ai lênĐà Lạt cũng thích gặp, đó là cúc tần ô (cải cúc)tênkhoa họcChrysanthemum coronarium,nó có hoa 2 màutrắng,vàng tươi tắn góp phần tạo nên cảnh quan phố núi nên thơvà còn là loại rau không thể thiếu để ăn chín trong món lẩu và ăn sống với bánh xèo, hai đặc sản Đà Lạt nổi tiếng.Thú vị nhất, có một loài cúc đồng quê Pháp, nhưng đã được người Đà Lạt đặt lại tên đó là Souci. Hoa Souci đến Đà Lạt từ đầu thế kỷ 20, được đồng bào ta yêu thích nhưng còn e ngại vì Souci có nghĩa là băn khăn, ưu tư. Và để khỏi băn khăn với cái tên này, người Đà Lạt đã thêm từ Sans (nghĩa là không ) trước Souci. Từ đó SansSouci (dịch ra tên Việt : cúc vô ưu) đã được dùng rộng rãi.

Những năm gần đây, Đà Lạt còn nhận được nhiều giống hoa mới, dođồng bào ta ở khắp nơi trên thế giớituyển chọn gửi về, trong đó có các loài hoa cúc: Những bông Gaillarde và thược dược (Dahlia) sang trọng, cúc vạn thọ Bắc Mỹ (Tagetes erecta)đậm đà hươngsắc và cả những bông cúc sao (Aster) chuyên dành để biếu ông bà, cha mẹ… Đó là tấm lòng của những người con xa quê luôn hướng về cội nguồn đất nước.

Qua hơn một thế kỷ,hoacúc Đà Lạt đã mang nhiều ý nghĩa nhân văn sâu sắc: biểu tượngcủatình yêu thương, lòng hiếu thảo, sự thủy chung, hạnh phúcvàthịnh vượng. Theo phong thủy, hoa cúc Đà Lạt tượng trưngchosức sống mãnh liệt, trường thọ, niềm vui và phúc lộc. Ngày nay, Công tyHoa Yêu Thương(TPHCM) cùng các nông trại hoa Đà Lạt đã cung ứng cho thị trường hoa nhiều loại hoa cúc cắt cành và những tác phẩm cắm hoa cúc đặc sắc, giàu ngôn ngữ hoa để nói lên những điều tốt đẹp, được nhiều ngườiyêu thích.

Bài và ảnh:Nguyễn Hoàng Bích