Đài Loan quyết theo chính sách 'xa Trung thân Nhật'

Theo Bloomberg, bà Thái Anh Văn, Chủ tịch đảng Dân Tiến, sau khi nhậm chức lãnh đạo cao nhất của Đài Loan đang thực hiện rất tốt những gì bà cam kết trong diễn văn nhậm chức ngày 20.5, trong đó có việc tìm kiếm các mối quan hệ với các quốc gia khác ngoài Trung Quốc. Hiện tại, sau 2 tuần giữ chức, đã có nhiều bước tiến cho thấy bà Thái đang đảo ngược những gì mà ông Mã Anh Cửu, người tiền nhiệm của bà đã làm trong quan hệ với Trung Quốc.

Trong bài phát biểu nhậm chức của mình, bà Thái đã không hề nhắc về “một Trung Quốc”, nguyên tắc quan trọng trong chính sách hai bờ xuyên suốt hai nhiệm kỳ của ông Mã Anh Cửu. Vì vậy mà Văn phòng sự vụ Đài Loan tại Trung Quốc lúc đó đã gọi bài phát biểu của bà là “một bản trả lời chưa được hoàn thành”.

Giáo sư Chang Ling-chen thuộc ĐH Đài Loan nói: “Thật ra ngay từ những ngày đầu nhậm chức thì bà Thái đã có các lựa chọn về chính sách, đó là tách biệt Đài Loan và Trung Quốc trên mọi mặt từ chính trị, kinh tế, văn hóa đến đối ngoại. Bây giờ thì “bản trả lời chưa được hoàn thành” sẽ không được hoàn thành nữa và câu hỏi đặt ra là khi nào thì chính quyền Bắc Kinh bắt đầu gây áp lực, thậm chí là dùng các biện pháp trừng phạt về kinh tế với Đài Loan”.

Thân Nhật

Vào ngày 23.5, ngày chính thức làm việc đầu tiên, bà Thái Anh Văn đã có buổi làm việc với phía Nhật Bản và đã xây dựng được một cơ chế để giải quyết các tranh chấp trên biển. Theo đó thay vì dùng cách tiếp cận về mặt pháp lý, chính phủ của bà Thái sẽ làm việc trực tiếp với chính phủ Nhật Bản để giải quyết những khác biệt về quyền đánh bắt hải sản trong vùng biển gần vịnh san hô Okinotori của Nhật. Điều này báo hiệu sự cải thiện quan hệ giữa Đài Loan và Nhật, nước đang có tranh chấp trên biển Hoa Đông với chính quyền Bắc Kinh.

Cũng trong ngày 23.5, ông Lâm Quyền, Viện trưởng Hành chính viện Đài Loan, đã ra lệnh bỏ cáo buộc hình sự đối với 126 người Đài Loan từng xông vào Văn phòng chính phủ để phản đối việc ký kết một hiệp ước thương mại với Trung Quốc đại lục vào năm 2014.

Cùng ngày, khi bổ nhiệm đại diện mới của Đài Loan tại Mỹ, bà Thái đã dùng từ “đại sứ” (ambassador) thay vì “đại diện” (representative) như trước đây.

Trước đó vào ngày 21.5, một ngày sau khi bà Thái nhậm chức, Bộ Giáo dục Đài Loan đã thông báo sẽ bãi bỏ giáo trình mà ông Mã Anh Cửu đưa ra vào năm 2014. Giáo trình này vốn tuyên truyền cho nguyên tắc “một Trung Quốc” và tránh lên tiếng đòi tự trị cho Đài Loan.

Hay một động thái khác, Văn phòng chính phủ của bà Thái vào ngày 24.5 đã không đi viếng mộ của Tôn Trung Sơn. Từ trước đến nay, viếng mộ Tôn Trung Sơn là một truyền thống của giới chính trị Đài Loan và được xem là hành động tôn trọng nguyên tắc “một Trung Quốc” vì Tôn Trung Sơn được người dân Trung Quốc xem là “người cha” (quốc phụ) khai sinh ra nước Trung Quốc hiện đại.

Với những động thái trên, nhà nghiên cứu cao cấp Xu Shiquan thuộc Học viện Khoa học xã hội Trung Quốc đánh giá bà Thái không cho thấy dấu hiệu nào về việc bà chấp nhận nguyên tắc “một Trung Quốc” cả.

Xa Trung

Bà Thái đang cố gắng rời xa Trung Quốc để thúc đẩy kinh tế Đài Loan. Trong tuần đầu nhậm chức, bà đã đưa ra sáng kiến “chính sách hướng Nam mới”, theo đó Đài Loan sẽ tăng cường quan hệ kinh tế với các quốc gia Đông Nam Á và Nam Á.

Theo một khảo sát của Đài truyền hình Đài Loan TVBS, đã có 54% người dân được hỏi cho rằng quan hệ Đài - Trung sẽ trở nên căng thẳng hơn trong 6 tháng cuối năm 2016, cao hơn tỷ lệ 34% vào tháng 7.2015. Đây là tỷ lệ bi quan nhất mà những cuộc khảo sát của TVBS nhận được.

Điểm nóng sắp tới

Mặc dù bà Thái không công nhận nguyên tắc “một Trung Quốc”, nhưng có vẻ như chính quyền Bắc Kinh vẫn đang kiên trì chờ đợi những động thái tiếp theo của bà Thái trước khi đưa ra quyết định sẽ có những hành động đáp trả gì.

Vào ngày 31.5, khi được phóng viên Bloomberg hỏi về quan hệ giữa hai bờ eo biển Đài Loan, Văn phòng sự vụ Đại lục của Đài Loan cho biết: “Cả hai bên sẽ tiếp tục duy trì cơ chế đối thoại và các hoạt động đàm phán hiện có”.

Điểm nóng sắp tới trong quan hệ Trung - Đài rất có thể là chuyến thăm của bà Thái Anh Văn đến Panama và Paraguay, hai trong số ít những quốc gia thiết lập quan hệ ngoại giao với Đài Loan. Theo dự kiến, bà Thái trong chuyến đi này cũng sẽ dừng chân tại Mỹ.

Theo ông Xu “những hành động của bà Thái vẫn chưa đến nỗi mang tính khiêu khích nên vẫn còn quá sớm để chính quyền Bắc Kinh phải đưa ra những biện pháp đáp trả. Tuy nhiên, tình trạng “hòa bình lạnh” như hiện nay sẽ không kéo dài và có thể sẽ chuyển biến thành “đối đầu lạnh”.

Cẩm Bình (theo Bloomberg)

Ảnh: Nữ lãnh đạo Đài Loan Thái Anh Văn trong lễ tuyên thệ nhậm chức.