Chuyên gia từng cảnh báo gì về nguy cơ sạt lở thủy điện Rào Trăng 3?

Liên quan đến sự cố sạt lở thủy điện Rào Trăng 3 (Phong Xuân, Phong Điền, Thừa Thiên - Huế), trao đổi với phóng viên Một Thế Giới, TS Trịnh Xuân Hòa, Phó viện Trưởng Viện Khoa học Địa chất và khoáng sản (Bộ Tài nguyên và Môi trường), cho biết năm 2019, đơn vị đã đã tiến hành điều tra với tỷ lệ 1:50.000 và đã có cảnh báo về hiện trạng trượt lở tại đây.

Theo ông Hòa, các hệ thống đứt gãy phát triển rất mạnh mẽ, với nhiều phương giao cắt nhau làm cho tại các khu vực trên xuất hiện các đới dập vỡ quy mô rộng, các đá bị dập vỡ nứt nẻ mạnh; vỏ phong hóa phát triển dày, nhất là các nhóm đá phun trào axit - trung tính và nhóm đá biến chất giàu alumosilicat, vật liệu phong hóa bở rời hoặc hỗn độn mềm - cứng, khả năng liên kết kém; đa số địa hình sườn núi có độ dốc trung bình đến cao (20º), là nơi quá trình trọng lực sườn xảy ra mạnh và rất mạnh.

Ngoài ra, nhóm nguyên nhân tác động kích hoạt rõ ràng nhất là do mưa và cắt xẻ taluy để làm đường giao thông và lấy mặt bằng xây dựng nhà ở, làm mất cân bằng sườn dốc, dẫn đến nguy cơ xảy ra trượt lở đất đá.

Theo kết quả điều tra, tất cả các điểm trượt đều xảy ra khi có mưa hoặc trước đó có mưa lớn kéo dài; thống kê có 40/42 điểm trượt xảy ra tại taluy - sườn nhân tạo.

TS Trịnh Xuân Hòa cho biết các kết quả khảo sát cho thấy, trong số 42 điểm trượt lở đất đá trong toàn huyện Phong Điền, có 28 điểm trượt có quy mô nhỏ, 11 điểm trượt quy mô trung bình, 2 điểm trượt quy mô lớn, 1 điểm quy mô rất lớn. Hiện các điểm trượt vẫn còn nguy cơ tiếp tục xảy ra ảnh hưởng trực tiếp tới đường giao thông.

Khu vực trên có 40 điểm trượt xảy ra trên vách, sườn taluy nhân tạo, 2 điểm trượt xảy ra trên sườn dốc tự nhiên; 12 điểm trượt xảy ra trong khu vực rừng tự nhiên, 30 điểm trượt xảy ra trong khu vực rừng trồng.

Riêng tại khu vực thủy điện Rào Trăng 3, đề án nghiên cứu cũng chỉ rõ yếu tố nguy hiểm về địa hình như: Hai bên bờ sông dốc và hẹp; mặt cắt thung lũng dạng chữ V, kéo dài theo phương á vĩ tuyến; Khu vực trọng điểm nhà máy thủy điện A Lin 1 - Rào Trăng 3 đã được đề án cảnh báo là khu vực có nguy cơ trượt lở đất đá cao và đề xuất điều tra hiện trạng trượt lở chi tiết ở tỷ lệ 1:25.000.

Được biết, năm 2020, đề án tiến hành chuyển giao bộ bản đồ hiện trạng trượt lở đất đá tỷ lệ 1:50.000 tỉnh Thừa Thiên - Huế, Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng cho Sở Tài nguyên và Môi trường, Ban chỉ huy PCTT của tỉnh trước mùa mưa bão.

Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng đã triển khai các hoạt động tập huấn cho các chuyên viên được giao trực tiếp quản lý và sử dụng bộ sản phẩm của đề án và các cán bộ phụ trách về công tác phòng tránh thiên tai tại các cộng đồng dân cư.

Các cán bộ kỹ thuật của Bộ Tài nguyên và Môi trường đã trực tiếp hướng dẫn cho các chuyên viên thuộc các cơ quan cấp tỉnh, cấp huyện; sau đó, các chuyên viên này tiếp tục truyền tải các thông tin, hướng dẫn cho các cán bộ, chuyên viên của các đơn vị trực thuộc cũng như tới các cộng đồng dân cư địa phương.

Theo báo cáo tóm tắt của đề án, bộ bản đồ hiện trạng trượt lở đất đá đã cung cấp thông tin chi tiết về từng vị trí, từng khu vực đã xảy ra trượt lở đất đá đến thời điểm được điều tra, và các khoanh vùng sơ bộ các khu vực có nguy cơ xảy ra trượt lở đất đá cao trên cơ sở tổng hợp các kết quả khảo sát.

Bộ bản đồ này sẽ giúp các cấp chính quyền nắm bắt được toàn cảnh thực trạng xảy ra trượt lở đất đá ở địa phương mình, chi tiết tới từng điểm trượt đã được khảo sát.

Do vậy, địa phương và các đơn vị liên quan có thể sử dụng bộ bản đồ như một công cụ cảnh báo sơ bộ về nguy cơ tái xuất hiện trượt lở đất đá tại các vị trí đã từng xảy ra trong các khu vực đã điều tra, cũng như cảnh báo về nguy cơ xảy ra trượt lở đất đá tại các vị trí, khu vực có điều kiện tự nhiên - môi trường tương đồng.

Trên cơ sở đó, các địa phương có thể chuẩn bị các biện pháp ứng phó phù hợp tại mỗi vị trí tùy mức độ quy mô, nguy cơ (tái) xuất hiện trượt lở trong các mùa mưa bão.

Liên quan đến vụ sạt lở, theo báo cáo của Văn phòng Ủy ban Quốc gia Ứng phó sự cố thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn và UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế, các lực lượng chức năng đã tìm thấy 12 thi thể cán bộ, sĩ quan, chiến sĩ của đoàn công tác bị hy sinh tại khu vực Trạm quản lý bảo vệ rừng 67 và 1 thi thể công nhân của thủy điện Rào Trăng 3.