Câu chuyện ít ai biết về vũ nữ kiêm điệp viên lừng danh Thế chiến I

Trước Thế Chiến I, người dân thành phố The Hague, Hà Lan, thường bắt gặp Zelle thong thả rời nhà mỗi sáng. Khoác áo lông dài, đội mũ nhung, cô từ bên bờ kênh Smidswater, đi vào con hẻm nhỏ Jagerstraat tới phố Lange Voorhoutm, qua hàng loạt trụ sở sứ quán. Lọt thỏm giữa khu phố ngoại giao của The Hague là khách sạn Des Indes, nơi cô vũ nữ bí mật gặp gỡ các tùy viên trong chính phủ Hà Lan.

Nằm gần tòa nghị viện và cung điện hoàng gia Noordeinde, khách sạn Des Indes từng tiếp đón không ít vị quốc vương, tổng thống, thủ tướng từ năm 1881. Diện mạo ngày nay của khu phố ngoại giao tại The Hague không thay đổi quá nhiều so với những năm 1910, và Des Indes vẫn được coi như một trụ sở chính trị quan trọng. Khách sạn vẫn toát lên nét cổ điển: lối vào uy nghi với vương miện hoàng gia bằng đồng trên đỉnh, tiền sảnh xa hoa cùng các trụ đá cẩm thạch, nội thất bọc nhung, cầu thang lớn với lan can bằng đồng…

Từng là nhà của một quý tộc, Des Indes trong tiếng Pháp có nghĩa là “khách sạn của Đông Ấn”. Đông Ấn là thuật ngữ chỉ các đảo của Đông Nam Á, với một phần là Indonesia ngày nay - nơi được coi là viên ngọc trên phần lãnh thổ Đông Nam Á trải ra như chiếc vương miện của thực dân Hà Lan. Về phần Zelle, nếu quay trở lại Des Indes sau 100 năm, cô hẳn sẽ ngạc nhiên khi thấy bức chân dung toàn thân của mình được đặt trang trọng trước sảnh. Des Indes có một ý nghĩa đặc biệt với Zelle, bởi Indonesia cũng là một phần quan trọng trong cuộc đời cô.

Rời khỏi quê nhà tại bắc Friesland, Hà Lan, Zelle cưới một sĩ quan quân đội ở tuổi 18 và chuyển tới hòn ngọc Đông Ấn sinh sống. Đầu tiên là đảo Java, tiếp đến là Sumatra. Nhưng hôn nhân đổ vỡ, hai vợ chồng lại khăn gói về Hà Lan.

Ly hôn, không một xu dính túi, Zelle tìm đến kinh đô ánh sáng của Pháp. “Tôi cho rằng tất cả phụ nữ bỏ chồng đều tới Paris”, cô bộc bạch sau đó. Đầu thập niên 1900, Paris là trung tâm giải trí của thế giới với hàng loạt quán rượu, rạp hát, nhà thổ… Dù không có nhan sắc đặc biệt, Zelle được thuê làm người mẫu, diễn viên nhờ ngoại hình cân đối. Zelle thấy tương lai của mình tràn đầy tiền tài và danh vọng.

Với những điệu nhảy học từ khi ở Indonesia, Zelle sáng tạo ra những vũ điệu của riêng mình với sự trợ giúp của Émile Guimet, chủ bảo tàng Guimet nổi tiếng với những bộ sưu tập nghệ thuật châu Á. Ông đã gợi ý cho Zelle phong cách biểu diễn, cho cô mượn đạo cụ từ các bộ sưu tập của bảo tàng từ trang sức cài đầu, yếm ngực cho tới vòng tay. Buổi gala của Zelle diễn ra vào ngày13/3/1905tại bảo tàng Guimet là một thành công vang dội, được báo chí Paris hết lời ca tụng.

Những buổi diễn được đặt là “The Eye of the Day” (Con mắt của ngày), dịch từ nghệ danh Mata Hari của Zelle trong tiếng Indonesia có nghĩa là mặt trời. Người Paris bàn tán xôn xao về những vũ điệu Java nóng bỏng của Zelle, phấn khích với hình ảnh vũ nữ người Hà Lan trong tấm voan nửa kín nửa hở để khán giả không thể rời mắt khi cô cởi bỏ tất cả trên sân khấu.

Zelle chinh phục biết bao trái tim của những người đàn ông tài hoa và giàu có tại châu Âu, như chuyên gia tài chính Baron Henri de Rothschild, nhà soạn nhạc Puccini, nhà thiết kế Erté… Dù chỉ là một vũ nữ tầm thường, Zelle thậm chí xuất hiện trong những dòng văn của nhà phê bình sân khấu nổi tiếng Edouard Lepage: “Cô ấy cao và thanh mảnh, uyển chuyển như một con rắn đang bị tiếng sáo thôi miên”.

Cả Paris như phát điên vì cô gái mang nghệ danh Mata Hari, tiếng tăm của cô lan khắp châu Âu. Từ đây, cuộc sống nhung lụa của vũ nữ này bắt đầu trong những khách sạn cao cấp nhất tại các thủ đô giàu có của châu Âu. Những vũ điệu khiêu dâm cùng Zelle vi vu từ Berlin tới Istanbul, Monte Carlo rồi Milan…

Lần đầu tiên cô vũ nữ hạng xoàng nghỉ lại một nơi sang trọng là trong khách sạn Le Grand Hotel ở Paris. Nằm trên đại lộ Boulevard des Capucines, hướng ra nhà hát Opera, khách sạn này vẫn luôn là lựa chọn hàng đầu cho du khách đến kinh đô ánh sáng. Tại đây có nhà hàng Café de la Paix trứ danh. Nếu ghé thăm phòng khiêu vũ, du khách không khó để hình dung ra khung cảnh Zelle đang say sưa trong điệu Waltz cùng một đại gia nào đó. Ảnh:Pinterest.

Tới Istanbul, Mata ở khách sạn Pera Palace, nơi lưu trú tốt nhất của thủ đô Thổ Nhĩ Kỳ một thời, dành riêng cho hành khách đi Orient Express. Gần đây, Pera Palace đã lấy lại vị thế hàng đầu khi được nâng cấp thành khách sạn 5 sao. Kiến trúc cổ điển được tô điểm với các chi tiết bằng đá cẩm thạch, thảm lông đỏ, mang hơi thở của một thời hoàng kim… khách sạn này sẽ không làm Zelle thất vọng nếu cô quay lại.

Cô vẫn sẽ lên tầng bằng chính chiếc thang máy lồng sắt, thư giãn trong khu lounge vẫn giữ đúng 198 món đồ nội thất cổ, dưới ánh sáng lung linh của những chiếc đèn chùm thủy tinh Murano nguyên bản như cả trăm năm trước. Ảnh:Pinterest.

Tháng 8.1914, Zelletới Berlin, Đức trong 6 tuần để biểu diễn tại nhà hát Metropol. Theo lời tác giả viết tiểu sử của Zelle - bà Julie Wheelwright, cô vũ nữ đã nghỉ lại khách sạn 700 phòng Haus Cumberland, nay đã trở thành tòa nhà thương mại kiêm chung cư cao cấp.Ảnh:Pinterest.

Trước khi buổi diễn bị hủy bỏ vì Thế chiến I nổ ra, Zelleđã ăn tối tại khách sạn Adlon với người tình Traugott von Jagow, ông này là cảnh sát trưởng Berlin. Adlon là khách sạn thanh thế nhất tại Berlin với lễ khai trương vào năm 1907 có sự tham dự của Kaiser Wilhelm II, hoàng đế cuối cùng của Đức. Nó nằm ngay bên quảng trường Pariser Platz, gần cổng Brandenburg, nơi Adolf Hitler nhậm chức thủ tướng sau này.

Khách sạn từng bị phá hủy khi quân Đồng Minh và pháo binh Liên Xô dội bom xuống khu vực này vào năm 1945. Nhưng Adlon đã được xây dựng lại với kiến trúc nguyên bản có phần cách tân, khichính quyền cải tạo trung tâm Berlinvào năm 1997.Ảnh:Pinterest.

Khi chiến tranh nổ ra, Zellelui về căn nhà tại The Hague do một người tình tặng cho. Với tư cách là công dân một nước trung lập, Mata có thể tự do vượt biên, trở lại Paris.

Nghe tin này, một lãnh sự quán Đức đã liên lạcvà đưa cô trở thành điệp viên H21. Cô có nhiệm vụ chuyển tiếp những mật tin của phía Pháp.

Khi trận đánh đầu tiên diễn ra trên mặt trận Italy, Zelle tới nhiều thành phố như San Sebastian hay Madrid để tận hưởng mùa hè trong những khu nghỉ dưỡng của tầng lớp quý tộc, thậm chí là cả gia đình hoàng gia Tây Ban Nha.Ảnh:Pinterest.

Tại San Sebastian, Zelle đặt phòng tại khách sạn Hotel de Londres y de Inglaterra bên bờ vịnh La Concha. Tới nay khách sạn vẫn nằm trong top đầu tại thành phố, cho phép khách thuê phòng suite cô vũ nữ từng ở vào năm 1916 với tầm nhìn tuyệt đẹp ra biển. Ảnh:Pinterest.

Tới Madrid, Zelle nghỉ lại khách sạn Ritz trên đại lộ Paseo del Prado, sát bảo tàng Prado. Khi túng thiếu, cô tìm đến một tùy viên Đức và giữa họ nảy sinh “mối thân tình”, theo chính lời cô. Zelle đã đồng ý làm điệp viên cho Đức, nhắm vào mục tiêu là Đại tá Denvignes, tùy viên Pháp.

Đại tá cũng là người say mê những vũ điệu của cô. Ông từng nói: “Thưa cô, tôi chưa từng nhìn thấy điều gì đáng kinh ngạc hơn màn xuất hiện của cô tại khách sạn vào hôm qua”. Rất có thể ông đang nhắc tới đại sảnh Rotunda trong khách sạn với kiến trúc mái vòm và những khung kính màu hoa rực rỡ, tới nay vẫn là chốn hẹn hò đặc biệt của nhiều đôi tình nhân. Ảnh:Pinterest.

Mata trở lại Paris vào mùa xuân năm 1917, nghỉ ở khách sạn Plaza Athénée, trên đại lộ Montaigne. Nằm ở quận Haute-Couture và chính thức được coi là khách sạn cung điện, ngày nay Plaza Athénée là nơi tổ chức sự kiện yêu thích của nhiều nhà thiết kế thời trang và siêu mẫu. Ảnh:Pinterest.

Tuy nhiên, nơi này hơi tốn kém với Zelle, khi cô chỉ là một vũ nữ hết thời không còn đại gia nào bên cạnh. Cô chuyển tới khách sạn Élysée Palace trên đại lộ Champs-Élysée, nơi kém sang hơn một chút. Ở chính nơi này, chuỗi ngày sống trong nhung lụa của Zelleđột ngột đi đến hồi kết khi cô bị bắt tại phòng 131 vào ngày13.2.1917.

Có lẽ cũng bị “ám” từ sự kiện rúng động này, Élysée Palace là khách sạn duy nhất Mata thường xuyên lui tới, không còn tồn tại nữa. Khách sạn phá sản vào năm 1920, sau đó qua tay hàng loạt ngân hàng. Từ năm 2001, Élysée Palace trở thành trụ sở chính tại Pháp của một ngân hàng lớn, nhà hàng mạ vàng và treo đèn chùm sang trọng ngày nào nay là nhà ăncho nhân viên. Ảnh:Pinterest.

Bức ảnh này được chụp khi Mata bị bắt tại Paris.Chính phủ Pháp buộc tội cô làm gián điệp nhị trùng, song nhiều ý kiến cho rằng cô chưa từng truyền đạt thông tin gì có giá trị về mặt quân sự, ngay cả khi cô có ý định làm vậy. Trước “cơn sốt gián điệp”, Pháp cần tìm một nạn nhân mà một phụ nữ đầy tai tiếng như Zelle hoàn toàn phù hợp.

Ngày 15.10.1917, Zelle, ở tuổi 41, được đưa khỏi phòng giam của nhà tù St Lazare để tới bãi hành hình gần pháo đài Château de Vincennes,vùng ngoại ô phía đông Paris.Từ chối bịt mắt, Zelle thổi một nụ hôn vào những tay súng đang chĩa về phía mình. Bông hồng Hà Lan đổ gục trong ánh bình minh đang lên.Ảnh:Pinterest.

Triển lãm lớn nhất từ ​​trước đến nay của cô vũ nữđược mở tại Bảo tàng Friesland,Leeuwarden, Hà Lan,vào ngày 14/10 vừa qua, 100 nămsau khi người phụ nữ nàyqua đời. Đồ dùng cá nhân, hình ảnh, sổ lưu niệm, thư và hồ sơ quân sự đều được trưng bày tại đây.

Triển lãm kéo dài tới 2.4.2018, đóng cửa vào các ngày thứ 2. Du khách có thể mua vé tham quan vào các khung thời gian từ 11h tới 15h, giátừ 16 euro (khoảng 420.000 đồng)với người lớn, 6,5 euro (hơn 170.000 đồng) với trẻ em.Ảnh:Studio Louter.