Cà Mau: Được minh oan sau 10 năm miệt mài tìm công lý

Gánh án oan từ… trên trời rơi xuống

Trước mắt chúng tôi là người đàn ông khắc khổ với nước da xạm đen, chân tay đen sạm vì cơ cực. Bằng ý chí và bản lĩnh của mình, cùng với quyết tâm không cam chịu án oan, anh Mít đã phải “đi từng ngõ, gõ từng nhà” với mong muốn được “đèn trời soi xét”. Suốt 10 năm qua, chi phí đi lại đã hao tốn của gia đình đã ngót nghét 100 triệu đồng. Tuy nhiên, với anh Mít tuy số tiền ấy lớn, nhưng nó không lớn bằng danh dự của cá nhân anh, và đó chính là động lực để anh quyết tâm đi tìm công lý.

Từ khi nhận án oan từ… trên trời rơi xuống, gia đình anh Mít phải chịu sự khinh rẻ của người thân, hàng xóm, bạn bè. Điều ấy khiến sự tự ti, mặc cảm của gia đình anh càng lớn dần và họ đã sống khép kín trước thế giới xung quanh trong sự tủi hờn. Anh Mít xúc động: “Những lần tôi ra tòa, khi thì mẹ tôi đi cùng, lúc thì đi một mình. Khi đó, tôi tủi hờn dữ lắm. Hàng xóm, bạn bè họ luôn cho rằng mình có tội, thậm chí có người còn nói thẳng mặt “Nếu mày không phạm tội thì hà cớ gì mày bị bắt, tại sao tao không bị?”. Khi đó, tôi nhục lắm và chỉ biết khóc thôi”.

Ánh mắt vô hồn của anh Mít mỗi khi nhắc về quá khứ oan ức của mình - Ảnh: Trần Quốc

Từ khi con phải gánh chịu án oan, cha mẹ anh Mít rất buồn phiền, còn vợ anh thì mặc cảm, sống thu mình lại, chẳng dám ra đường. Không khí gia đình lúc nào cũng ngột ngạt, bất an chỉ vì không chịu nổi miệng đời thị phi; việc học hành của các con anh cũng bị ảnh hưởng. Đứa con gái lớn của anh Mít năm nay đã 15 tuổi nhưng phải bỏ học giữa chừng do không chịu được áp lực dư luận. Còn đứa con gái kế hiện đã 13 tuổi, đang học lớp 6 thì phải gửi về quê ngoại. Đứa con út năm nay lên 7 tuổi, còn quá nhỏ để cháu hiểu được những gì đã xảy ra với gia đình mình.

Theo hồ sơ vụ án với tội danh “Trộm cắp tài sản” mà anh Mít cung cấp, chúng tôi thấy có nhiều bất cập. Cụ thể, tại kết luận điều tra số 51/KLĐT ngày 15.8.2013 của cơ quan CSĐT Công an H.Đầm Dơi nêu: “Khoảng 18 giờ ngày 10.8.2010, bị can Phan Văn Đấu thuê 1 chiếc vỏ từ nhà của bị can Đấu ở ấp Hòa Lập, xã Tân Thuận, H.Đầm Dơi, đi đến nhà của bị can Trương Ly Mil ở ấp Tân Hiệp, xã Tân Tiến, H.Đầm Dơi.

Bị can Trương Ly Mil mang 3 xị rượu uống cùng với bị can Đấu. Trong lúc uống rượu, bị can Trương Ly Mil bảo với bị can Đấu “đi cắt trộm dây cáp điện thoại bán kiếm tiền tiêu xài” và bị can Đấu đã đồng ý. Bị can Trương Ly Mil, Phan Văn Đấu đã uống hết 3 xị rượu thì nghỉ. Đến 21 giờ cùng ngày, bị can Trương Văn Út (em ruột của bị can Mil) đi sang nhà bị can Mil và bị can Mil, Đấu kêu gọi với Út cùng tham gia đi trộm cắp dây cáp điện thoại. Cuối cùng bị can Út đã nhận lời”.

Trong khi đó, cáo trạng số 65/KSĐT-KT của Viện KSND H.Đầm Dơi thì xác định: “Khoảng 18 giờ ngày 14.8.2010, Phan Văn Đấu ở ấp Hòa Lập, xã Tân Thuận đi đò đến nhà của Trương Ly Mít ở ấp Tân Hiệp, xã Tân Tiến, H.Đầm Dơi. Đến khoảng 21 giờ cùng ngày, Trương Văn Út (em ruột của Mít) đi đến nhà Mít chơi, Mít có tổ chức nhậu cùng với Đấu và Út. Trong lúc nhậu, Mít rủ Đấu và Út đi cắt trộm dây cáp điện thoại bán kiếm tiền tiêu xài, Đấu và Út đã chấp nhận”.

Rõ ràng, căn cứ vào những tài liệu nói trên giữa cơ quan tố tụng là Viện KSND và cơ quan CSĐT Công an H.Đầm Dơi việc xác định ngày phạm tội là chưa đồng nhất. Hơn nữa, việc ghi nhận tên của Viện KSND và cơ quan công an cũng đối lập với nhau: Mít và Mil. Chia sẻ với PV, anh Mít khẳng định trước đó anh không hề quen biết bị can Đấu và mãi đến khi ra tòa họ mới biết mặt nhau.

Bị truy nã nhưng không biết mình phạm tội gì

Theo tài liệu anh Mít cung cấp, thì ngày 27.8.2010, cơ quan CSĐT Công an H.Đầm Dơi đã ra quyết định khởi tố vụ án hình sự về tội danh “Trộm cắp tài sản”. Đến ngày 27.12.2010 đơn vị này đã ban hành quyết định truy nã toàn quốc anh Mít và anh bị bắt tạm giam theo quyết định truy nã vào ngày 28.6.2013.

Anh Mít nói: “Tôi khá bất ngờ việc mình bị truy nã bởi vào năm 2009, tôi đưa vợ con về quê vợ ở TP.Cần Thơ để buôn bán trái cây kiếm sống. Thời gian đó tôi không có ở nhà. 3 năm sau, tôi về quê chơi và nghe người cậu nói bị người ta dán hình truy nã trên huyện. Vừa nghe tin, tôi bàng hoàng, rụng rời chân tay, nên vội lên công an huyện hỏi thăm sự tình”. Tại đây, anh Mít được cán bộ công an khuyên đầu thú.

Nghe theo lời anh công an, sau 2 lần lên công an và được cho về nhà, đến lần thứ 3 thì anh Mít bị công an quyết định tạm giữ trong thời gian 3 ngày để phục vụ điều tra. Sau 3 ngày tạm giữ, anh vẫn không biết mình phạm tội gì, nên nhất quyết tìm đến cán bộ quản giáo để hỏi cho rõ. Tuy nhiên, cán bộ nơi đây cũng không cho biết, cuối cùng anh Mít tiếp tục bị tạm giam thêm khoảng 10 ngày. Đối chiếu hồ sơ có liên quan, cơ quan công an đã đồng ý cho gia đình bảo lãnh anh Mít về nhà, nhưng cấm anh đi khỏi nơi cư trú cho đến ngày vụ án được đưa ra xét xử.

Ngôi nhà của gia đình anh Mít - Ảnh: Trần Quốc

“Ngần ấy năm họ cấm tôi đi khỏi nơi cư trú, bản thân là trụ cột đã không lo được gì cho gia đình, giờ phải chịu án oan. Từ đó, kinh tế gia đình sa sút dữ lắm. Thêm vào đó, suốt nhiều năm qua tôi phải lặn lội nhiều nơi, nhờ người tiếp sức để thanh minh sự trong sạch của mình, hao tốn quá nhiều rồi”, anh Mít buồn rầu nói.

Căn cứ vào bản án số 27/2018/HS-ST của TAND H.Đầm Dơi, luật sư bào chữa của bị cáo Mít cho rằng hồ sơ có 4 bản cáo trạng, 3 kết luận điều tra khác nhau và 1 bản án sơ thẩm số 53 ngày 18.11.2011 của TAND H.Đầm Dơi. Như vậy, phải căn cứ vào cáo trạng, kết luận điều tra hay bản án sơ thẩm để xác định thời gian phạm tội của bị cáo? Tại biên bản mất trộm ngày 15.8.2010 không xác định được thời gian cắt cáp điện thoại.

Khi đó, TAND H.Đầm Dơi đã 5 lần mở phiên tòa, nhưng có đến 4 lần trả hồ sơ để điều tra bổ sung. Tuy nhiên, cơ quan CSĐT Công an H.Đầm Dơi và Viện KSND H.Đầm Dơi đều không chứng minh được hành vi phạm tội của anh Mít. Cuối cùng, HĐXX vẫn tuyên phạt bị cáo Mít 6 tháng tù về tội phạm tội “Trộm cắp tài sản”.

Khép lại hành trình 10 năm đi đòi danh dự

Không đồng tình với quyết định của TAND H.Đầm Dơi, anh Mít đã làm đơn kháng cáo bản án này. Đến ngày 19.12.2018, TAND tỉnh Cà Mau đã tuyên hủy bản án dân sự sơ thẩm số 27 của TAND H.Đầm Dơi và giao hồ sơ về Viện KSND H.Đầm Dơi để điều tra lại theo thủ tục chung.

Con đường đất gập ghềnh dẫn vào nhà anh Mít ở xã Tân Thuận - Ảnh: Trần Quốc

Tại phiên tòa phúc thẩm, HĐXX nhận định: “Tại phiên tòa sơ thẩm, bị cáo Mít liên tục kêu oan, không thừa nhận hành vi trộm dây cáp điện thoại. Qua quá trình điều tra, chưa làm rõ tính ngoại phạm đối với bị cáo. Cấp sơ thẩm dùng các chứng cứ, lời khai ban đầu của những người làm chứng để khởi tố, truy tố, xét xử bị cáo nhưng không tiến hành thực nghiệm hiện trường để làm rõ hành vi được mô tả trong cáo trạng, lời khai của những người làm chứng có phù hợp với thực tế hay không, như vậy là thiếu sót”.

Sau nhiều lần phiên tòa bị hoãn trả hồ sơ để điều tra bổ sung, ngày 12.9.2019, TAND H.Đầm Dơi chính thức đưa vụ án “Trộm cắp tài sản” ra xét xử sơ thẩm và tuyên anh Mít không phạm tội. Việc giải quyết khôi phục quyền và lợi ích hợp pháp của anh Mít được thực hiện theo quy định của pháp luật.

Theo HĐXX cấp sơ thẩm, Viện KSND H.Đầm Dơi truy tố anh Mít phạm tội “Trộm cắp tài sản” theo quy định tại khoản 1 điều 138 Bộ luật Hình sự năm 1999 nhưng không chứng minh được hành vi phạm tội của bị cáo theo quy định tại điều 85 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015. Do đó, cần áp dụng nguyên tắc suy đoán vô tội theo điều 13 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, tuyên Trương Ly Mít không phạm tội.

Tuy nhiên, bản án sơ thẩm sau đó đã bị Viện KSND H.Đầm Dơi kháng nghị theo hướng đề nghị tuyên bị cáo Mít có tội. Đến ngày 5.2.2020, anh Mít mới được TAND tỉnh Cà Mau chính thức tuyên trắng án. “Trước giờ tôi luôn nói với mọi người là mình không có tội, nhưng không ai tin điều đó. Họ còn nói rằng “Mày không phạm tội ai dám bắt mày?”. Tôi nhục nhã lắm, nhưng cũng chính điều đó đã thúc đẩy động lực để tôi quyết tâm tìm sự trong sạch cho cá nhân mình”, anh nói.

Sau 10 năm miệt mài đi tìm công lý, cuối cùng hành trình đã chính thức khép lại và cơ quan công quyền đã trả lại sự trong sạch cho anh Mít. Hành trình kêu oan của anh có sự tiếp sức của nhiều người. “Khi tòa tuyên tôi được trắng án, lúc này tôi hạnh phúc đến rơi nước mắt, mọi gánh nặng đè nén trên vai tôi suốt 10 năm qua, bây giờ đã được trút bỏ, nhẹ nhõm lắm, mừng lắm”, anh Mít đầy xúc động.

Nhiều năm qua, các con của anh Mít phải chịu sự khinh khi của người đời chỉ vì án oan của cha mình - Ảnh: Trần Quốc

Trong suốt quá trình trao đổi về sự tình với chúng tôi, đã có không ít lần anh Mít cố nén cảm xúc của mình lại để làm vơi nỗi đau mà anh đã chịu đựng suốt chục năm qua. Tuy nhiên, ẩn sâu trong ánh mắt của anh vẫn còn sự muộn phiền, hờn tủi mà anh phải gánh chịu suốt ngần ấy thời gian.

Chia sẻ về dự định sắp tới, giọng anh Mít rưng rưng: “Tôi sẽ làm đơn yêu cầu cơ quan nào cố tình bắt tội tôi phải nhìn nhận khuyết điểm của mình; đồng thời công khai xin lỗi và phục hồi danh dự cho tôi. Đặc biệt, phải bồi thường thiệt hại cho tôi trong khoảng thời gian gần 10 năm oan ức”.

Trần Quốc